گۆڤاری ئاران بۆ زمان و زانستە مرۆڤایەتییەكان

Digital Transformation in the Public Sector: Evaluating the Role of Accounting Information Systems in Strategic Decision-Making case Study in KRG

نبرد كریم رحیم

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 23-1

https://doi.org/10.24271/ARAN.2025.01-01-01

پوخته‌

This report examines the critical role of Accounting Information Systems (AIS) in contemporary business operations. AIS, which encompass a blend of technology, people, data, and procedures, ... زیاتر بخوێنەوە

السّياق اللُّغوي وأَثرُه في دَلالة التّفسير، تَفسيرُ البَغَوي أنمُوذجًا

حقي اسماعیل محمد؛ حنان قادر امین

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 24-35

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-02

پوخته‌

يُعدّ القرآن الكريم أعظم نص لغوي نزل بلسانٍ عربيٍّ مبين، وقد تميز بأسلوبه الفريد، وبنائه المعجز، وثرائه ... زیاتر بخوێنەوە يُعدّ القرآن الكريم أعظم نص لغوي نزل بلسانٍ عربيٍّ مبين، وقد تميز بأسلوبه الفريد، وبنائه المعجز، وثرائه الدلالي، مما يجعل فهمه وتفسيره يتطلب أدوات منهجية دقيقة، ومن أبرزها الاعتماد على السياق في بيان معاني الآيات والمفردات. فالكلمة القرآنية، وإن كانت تُعرف من خلال معناها اللغوي، إلا أن معناها المقصود في النص قد يتحدد ويتجلى من خلال السياق الذي وردت فيه، سواء أكان سياقًا لفظيًا سابقًا أو لاحقًا، أو سياقًا بارزًا داخل السورة أو في عموم القرآن.يهدف هذا البحث إلى إبراز أثر السياق في بيان دلالة الآيات، وبيان دلالة الكلمة القرآنية من خلال الاستعانة بالسياق القرآني عينه، فكان السّياق موضع عناية أهل اللغة والتفسير قديمًا وحديثًا، ولا بُدَّ لكل مفسّر من الاستعانة بالسياق لكي يصل إلى المعنى الحقيقي للكلمات والآيات القرآنية، فاللّفظة القرآنية وغير القرآنية لا يُمكن أن يتبيّن لنا دلالتها إلا من خلال السياق؛ فكل لفظة تختلف معناها باِختلاف السّياق الذي وردت فيهوسبب اِخْتيارنا لتفسير البغوي هو أنّه اِعتمد كثيرًا على السياق لبيان معنى المفردات والآيات في القرآن الكريم، فالتفسير بالمأثور جزء لا يتجزأ من منهج البغوي في التفسير، إذ اِعتمد كثيرًا على تفسير القرآن بالقرآن ما أمكن ثم التفسير بأقوال الصحابة والتابعين، وجعلنا جل تركيزنا في النوع الأول(تفسير القرآن) الذي يعتمد على السياق القرآني بشكل كامل، ثم أنّه من التفاسير المُعوّل عليها عند أهل السنة والجماعة، وقد أشاد به العلماء جمٌ من العلماء، ولكن طلاب العلم لم يعنوا بدراسته على الوجه المطلوب مقارنةً بالتفاسير الأُخرى، لذلك قررنا أن نجعل دراستنا في هذا التفسير، بعد أنْ وجدناه غير مدروس في هذا الباب.

الـرمز اللغوي في ضوء نظرية المثلث الإحالي

هۆشمەن جلال محمد؛ خەلیل رەشید ئەحمەد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 36-44

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-03

پوخته‌

يتناول هذا البحث مفهوم الرّمز في إطار نظرية المثلث الإحالي التي طرحت في كتاب معنى المعنى. تتطرق النظرية ... زیاتر بخوێنەوە

قياس اتجاهات الحداثة لدى ضباط قوى الأمن الداخلي في إقليم كوردستان العراق (بناء وتطبيق) وعلاقتها ببعض المتغيرات

عصمت یاسین؛ صابر عبدالله الزیباری

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 45-63

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-04

پوخته‌

يهدف البحث الحالي الي بناء مقياس لاتجاهات الحداثة لدى ضباط قوى الأمن الداخلي في الإقليم كوردستان العراق ... زیاتر بخوێنەوە يهدف البحث الحالي الي بناء مقياس لاتجاهات الحداثة لدى ضباط قوى الأمن الداخلي في الإقليم كوردستان العراق وقياس مستوى اتجاهات الحداثة لدى ضباط قوى الأمن الداخلي في إقليم كوردستان العراق. معرفة دلالة الفروق الإحصائية لمستوى اتجاهات الحداثة لدى ضباط قوى الأمن الداخلي في إقليم كوردستان – العراق وفقا للمتغيرات. ولتحقيق اهداف البحث قام الباحثان ببناء مقياس لقياس اتجاهات الحداثة مؤلفة من (60) فقرة على شكل مواقف لفظية (أ، ب، ج) حيث تعبر احد تلك البدائل عن الحداثة و التقليدية و تردد بين حالتين وبعد ان تم استخراج الخصائص السايكومترية لفقرات ذلك المقياس التمثل بالقوة التمييزية وصدق الفقرات تم استخراج الصدق الظاهري وصدق البناء للمقياس مع حساب معامل الثبات لها بطريقة التجزئة النصفية الذي قد بلخ (0.87) وبطريقة الفا كونباخ الذي قد بلخ (0.86) واصبح المقياس جاهز وذاب خصائص سايكومترية مناسبة تم تطبيقها من قبل الباحثان على عينة من ضباط قوى الأمن الداخلي بالطريقة الطبقية العشوائية المتيسرة والبالخ (480) ضابط و ضابطة في القوة الأمن الداخلي ويعد تصحيح الإجابات وتحليل البيانات احصائيا باستخدام الوسائل الإحصائية كرونباخ وشيفة والحقيبة الإحصائية للعلوم الاجتماعية(spss) أظهرت النتائج عن وجود مستوى إيجابي فوق الوسط من اتجاهات الحداثة لدى ضباط قوى الامن الداخلي في إقليم كوردستان العراق مع وجود فروق ذات دلالة إحصائية في مستوى اتجاهات الحداثة تبعا لمتغير الجنس ولصالح الذكور من الضباط ولصالح ووجود من الرتبة الأعلى كالقادة والامراء وعدم وجود فروق ذات دلالة إحصائية تبعا لمتغيرات السكن على أساس نتائج البحث واستنتاجاته توصل الباحثان الي عدد من التوصيات والمقترحات اللازمة للجهات ذات العلاقة بموضوع البحث.

شیکردنەوەیەکى جوگرافى بۆ دابەشبوونى هێزى کار لە کەرتى پەروەردە لە قەزاى کەلار

عەباس فیصل ستار؛ به‌یان حسین علی

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 64-83

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-05

پوخته‌

ئەم لێکۆڵینەوەیە تایبەتە بە هێزى کار لە کەرتى پەروەردە لە قەزاى کەلار لەسەر بنەماى میتۆدى وەسفى و شیکارى ... زیاتر بخوێنەوە ئەم لێکۆڵینەوەیە تایبەتە بە هێزى کار لە کەرتى پەروەردە لە قەزاى کەلار لەسەر بنەماى میتۆدى وەسفى و شیکارى و بەپشت بەست بە داتاو زانیارییە فەرمییەکانى بەشى ئامارى بەڕێوەبەرێتى پەروەردەى قەزاى کەلار و بەڕێوەبەرایەتى گشتى پەروەردەى ئیدارەى گەرمیان، ئامانجى لێکۆڵینەوەکە دەرخستنى قەبارە و دابەشبوون و گۆڕانى گەشەى هێزى کارە لەکەرتى پەروەردە لە سنورى کارگێڕى قەزاى کەلار، و دیاریکردنى ئەو فاکتەرە دیموگرافى و ئابورى و کارگێڕیانەى بەرپرسن لەم دابەشبوونە،کۆى گشتى قەبارەى هێزى کار لەکەرتى پەروەردە دەگاتە (6310) هێزى کار، لەو ژمارەیە زۆرترین هێزى کار دەکەوێتە ناوەندى قەزاى کەلار کە ڕیژەکەى دەگاتە (66.4%)، بەڵام لە ناحیەکانى (ڕزگارى، پێباز، شێخ تەویل) ڕێژەیان دەگاتە لە (22.4%، 6.8%، 4.4%) بە دواى یەکدا، هەروەها داشبوونى هێزى کار بە پێى دامەزراوە فێرکارییەکان بەرزترین ڕیژەیان هەیە لە قۆناغى خوێندنى بنەڕەتی دەگاتە لە ( 75%)،کۆى هێزى کار لەسەر ئاستى قەزاى کەلار، نزمترین ڕیژەیان لە پشکى قوتابخانەى نەهێشتنى نەخوێندەوارى دایە دەگاتە لە (0.4%)، بەڵام لە ڕووى دابەشبوونى ژینگەییەوە هێزى کار لەکەرتى پەروەردە ڕیژەیان لە سنورى شارنشینى دەگاتە (79.9%) کۆى هێزى کار، بەڵام ڕیژەیان لە سنورى گوندنشینى دەگاتە لە (20.1%)، سەبارەت بە دابەشبوونیان بە پێى ناونیشانى پیشەیی، مامۆستایانى باخچە و بنەڕەتى بەرزترین ڕیژە تۆماردەکەن دەگاتە لە (73%) کۆى هێزى کار، نزمترین ڕیژە لەپشکى مامۆستایانى قوتابخانەى خوێندنى خێرا و نەهێشتنى نەخوێندەوارى دەبێت کە دەگاتە لە (1%) کۆى هێزى کار لەسەر ئاستى قەزاى کەلار.

ڕۆڵی سادق شه‌ره‌فكه‌ندی له‌به‌ره‌وپێشبردنی به‌شی چاپه‌مه‌نی و ڕاگه‌یاندنی حدكا

فاروق حسن حسین؛ ئامانج حسن احمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 84-96

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-06

پوخته‌

بەڵگەنامه‌ مێژووییەكان ئەو ڕاستییەیان سەلماندووە كە زۆر جار تاكەكەس لە نێو كۆمەڵگەدا دەبێتە كارێزماو ... زیاتر بخوێنەوە بەڵگەنامه‌ مێژووییەكان ئەو ڕاستییەیان سەلماندووە كە زۆر جار تاكەكەس لە نێو كۆمەڵگەدا دەبێتە كارێزماو لە ڕێگەی بەهێزی كەسێتییەكەیی و كارو كردەوەكانییەوە كاریگەری فرە ڕەهەندو جیاواز لەسەر لایەنی ئابوری سیاسی كۆمەڵایەتی دروست دەكەن و دەبنە جێگەی شانازی بۆ گەل و نه‌ته‌وه‌كه‌یان. سادق شەرەفكەندی یەكێكە لەو كەسایەتیانەی كە جگە لە خەبات و تێكۆشانی چەند ساڵەی وەك پێشمەرگەو دیپلۆمات و سیاسیەكی هەڵكەوتوو، لە هەمانكاتدا وەك كەسێكی بەتوانا ڕۆڵ و كاریگەری لەسەر بواری ڕۆژنامەگەری حیزبی دیموكراتی كوردستان هەبووە، لەو چوارچێوەیەشدا توانیوێتی تاڕادەكی زۆر ناوەندی ڕاگەیاندنی حیزبەكە بەرەو پێشەوە بەرێت، ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ تیشك ده‌خاته‌ سه‌ر لایه‌نه‌ شاراوه‌كانی هه‌وڵه‌كانی سادق شه‌ره‌فكه‌ندی بۆ به‌ره‌وپێشبردنی به‌شی چاپه‌مه‌نی و ڕاگه‌یاندنی حیزبی دیموكراتی كوردستان كه‌ بۆماوه‌ی شه‌ش ساڵ به‌رپرسی ئه‌و به‌شه‌ بووه‌، له‌ ساڵی 1362هـ/1983ز، تاوه‌كو ساڵی 1368هـ/1989ز، له‌و بواره‌دا چه‌ندین وتار و بابه‌تی هه‌بووه‌ چی له‌ ڕۆژنامه‌ی كوردستان چی له‌ رادیۆی ده‌نگی كوردستان.سادق شه‌ره‌فكه‌ندی له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی ئایینی هه‌ژاری نیشتیمان په‌روه‌ر له‌ گوندی ته‌ره‌غه‌ی ناوچه‌ی بۆكان له‌دایك بووه‌، باوكی ناوی (مه‌لا محمدی بۆره‌)، برا بچوكی عه‌بدولڕه‌حمان شه‌ره‌فكه‌ندی (مامۆستا هه‌ژاری) شاعیره‌، سه‌ره‌تای كاری سیاسی و په‌یوه‌ندی سادق شه‌ره‌فكه‌ندی به‌ حیزبی دیموكراتی كوردستانه‌وه‌، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی 1352هـ/1973ز، كه‌ ئه‌وكات له‌ پاریس بووه‌ به‌مه‌به‌ستی خوێندنی دكتۆراكه‌ی، له‌وێ چاوی به‌ عه‌بدولڕه‌حمان قاسملوو كه‌وتووه‌ و بووه‌ به‌ ئه‌ندامی حیزبی دیموكراتی كوردستان. بۆ نوسینی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ پشتمان به‌میتۆدی لێكۆڵینه‌وه‌ی مێژووی به‌ستووه‌ و له‌ هه‌ندێك حاڵه‌تدا هه‌وڵمانداوه‌ شیكاری بۆ هه‌ندێك له‌ بابه‌ته‌كان بكه‌ین.

دەزگاکانی پەروەردە، ڕۆشنبیریی و ڕاگەیاندن لە سەردەمی پەهلەویی دووەم

صنوبر سەردار ستار؛ هەردی مهدی میکە

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 97-110

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-07

پوخته‌

لە سەردەمی پەهلەویی دووەم بە تایبەت لە ماوەی ساڵانی (١٩٦٣- ١٩٧٩)، ئێران پێشکەوتنی بەرچاوی لە بوارەکانی ... زیاتر بخوێنەوە لە سەردەمی پەهلەویی دووەم بە تایبەت لە ماوەی ساڵانی (١٩٦٣- ١٩٧٩)، ئێران پێشکەوتنی بەرچاوی لە بوارەکانی پەروەردە، ڕۆشنبیریی و چاپەمەنیدا بە خۆوە بینی، پیاوانی حکومەت و پلەدارەکان لە پێناو مۆدێرنکردنی کۆمەڵگا دا چاکسازییان لە سیستمی پەروەردە دا کرد، پەرە درا بە بواری پەروەردە و فێرکردن بە تایبەت لەسەر ئاستی سەرەتایی و ناوەندیی هەلی زیاتر بۆ دەست ڕاگەیشتن بە خوێندن ڕەخسا، پرۆگرامی خوێندن هاوشێوەی وڵاتانی ڕۆژئاوایی بە تایبەت لە شارە گەورەکاندا پەرەی سەند، لەم ڕووەوە دامەزراندنی خوێندنگای نوێ و پەرەپێدانی زانکۆکان لە هەوڵەکانی حکومەت بوو، کە هاوکات بەشداربوون لە پرۆسەی بە پیشەسازیی کردنی وڵات، هەروەها حکومەت پشتیوانی هونەر و کولتووری کرد و هەوڵی بەهێزکردنی هەستی ناسیۆنالیزمی دا بە سازدانی ئاهەنگی نەتەوەیی و کولتووریی، سینەما، شانۆ و مۆسیقا بە شێوەیەکی بەرفراوانتر گەشەیان کرد و هونەرمەندانی ناسراو بە ئاشکرا بەرهەمەکانیان پێشکەش دەکرد، لەگەڵ هەموو ئەمانە دا چاپەمەنیش گۆڕانکاری بنەڕەتی بەخۆیەوە بینی، بڵاوکراوە و ڕۆژنامەی جۆراوجۆر دامەزران و حکومەت یاسای توندی بۆ کۆنترۆڵکردن و ڕێنماییکردنیان سەپاند، هەرچەندە ڕۆژنامەگەری خەریکی شیکردنەوەی پرسە کۆمەڵایەتیی و سیاسییەکان بوو، بەڵام سانسۆر و ڕێگریکردن لە ڕەخنەی جددی بوو بە تایبەتمەندییەکی بەرچاوی ئەم قۆناغە، بە گشتیی هەرچەندە پێشکەوتن لە بواری پەروەردە و کولتوور دا هەبوو، بەڵام سنووردارکردنی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی کاریگەریی لە سەر ئازادییەکانی تاک هەبوو. دواجار ئامانجی توێژەر خستنەڕووی ڕۆڵی دەزگا کولتوورییەکانی حکومەتی پەهلەویی دووەمە لە بواری پەروەردە، ڕۆشنبیرریی و ڕاگەیاند بە پشت بەست بە ڕێبازی وەسفی شیکاری.

The Impact of Daniel’s Cognitive Model on Teaching Short Story and Listening Comprehension in EFL Setting

بان شهاب احمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 111-122

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-08

پوخته‌

The current study aims to investigate the impact of Daniel’s Cognitive Model on two key dependent variables: students' performance in short story analysis and their listening ... زیاتر بخوێنەوە

دراسة نقدية لقاعدة ذكرها الألباني في مقدمة كتابه: (تمام المنة) تتعلق بتوثيق ابن حبان

ئاراز محمد صالح یاسین؛ إبراهيم فتاح قادر اسماعیل القرداغی

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 123-142

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-09

پوخته‌

تكلم الشيخ الألباني على بعض القواعد تتعلق بعلوم الحديث ومصطلحه في مقدمة كتابه: (تمام المنة في التعليق ... زیاتر بخوێنەوە تكلم الشيخ الألباني على بعض القواعد تتعلق بعلوم الحديث ومصطلحه في مقدمة كتابه: (تمام المنة في التعليق على فقه السنة للشيخ السيد سابق ومن هذه القواعد قاعدة تتعلق بتوثيق ابن حبان بعنوان: (القاعدة الخامسة: عدم الاعتماد على توثيق ابن حبان)، فالألباني يرى أن ابن حبان من المتساهلين في التوثيق خصوصاً توثيق المجاهيل وذلك تبعًا لبعض المتأخرين: كالذهبي، وابن حجر- رحمهما الله-، وذهب إلى عدم اعتماده عليه في هذا المجال، ولهذا قام الباحث بدراسة منهج ابن حبان في توثيق الرواة لا سيما الذين انفرد ابن حبان بتوثيقهم، ومن خلال الدراسة تبين للباحث أن الأمر ليس كما قال الألباني، بل الألباني نفسه يعتمد عليه في كتبه، وكذلك الذين جاءوا من بعده، وقد بين البحث أن ابن حبان من أهل الاستقراء التام بأحوال الرجال وطرق الحديث، ومن تأمل تصانيفه تأمل منصف علم أنه كان بحراً في العلوم، كما أن الرواة الذين ترجمهم في كتابه (الثقات) ليسوا سواء كما فهمه البعض، لذا لا ينبغي أن ينظر إليهم نظرة واحدة، إذ منهم من صرح بتوثيقهم، ومنهم من لمح إلى ذلك، ومنهم من سكت عليهم، وغاية ما يستشكل عليه أنه سمى كتابه (الثقات)، ففُهِم منه أن كل من ذُكر فيه يُعد عدلاً ضابطًا، أي: ثقة بالمعنى الاصطلاحي، وهذا فيه نظر كما بينه البحث.

زمانێ چينێن جڤاكى د ڕۆمانا ئه‌نتيجاشدا

ئارا علي احمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 143-158

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-10

پوخته‌

چينێن جڤاكى‌ ژ چه‌نديين كومێن مرۆڤان پێكدهێن و هه‌ر كومه‌كژى ژ چه‌ندين تاكه‌ كه‌سان پێكدهێت، هه‌ر ... زیاتر بخوێنەوە چينێن جڤاكى‌ ژ چه‌نديين كومێن مرۆڤان پێكدهێن و هه‌ر كومه‌كژى ژ چه‌ندين تاكه‌ كه‌سان پێكدهێت، هه‌ر كومه‌ك د ناڤ جڤاكيدا خودان هنده‌ك سيما و سيفه‌تێن تايبه‌تن كو دبنه‌ ئه‌گه‌رێن جوداهيێ د ناڤبه‌را ئه‌وان كوماندا، وه‌ك هێزه‌ و ده‌ستهه‌لات و سه‌روه‌ت و سامان و ڕه‌وشه‌نبيريه كو ئه‌ڤه‌ دبنه‌ فاكته‌رێن هه‌ره‌ سه‌ره‌كى و كارتێكرنێ ل سه‌ر زمانێ چينێن جڤاكى هه‌ر جڤاكه‌كى دكه‌ن‌، ئه‌ڤ ڤه‌كۆلينه‌ ب ناڤونيشانێن (زمانێ چينێن جڤاكى د ڕۆمانا ئه‌نتيجاشدا زمانێ بزاڤه‌كه‌ بۆ شرۆڤه‌كرنا زمانێ چينێن كه‌سايه‌تين ڕۆمانێ ل دويڤ ئه‌وان چينێن د ناڤ جڤاكێ كورده‌واريدا هه‌ين، ئه‌ڤجا مه‌ مفا ژ بۆچوونێن (لابوفى) بۆ ئه‌نجامدانا ئه‌ڤى كارى وه‌رگرتينه‌، پرسيارا گريمانه‌يى ئه‌رى زمانێ ئاخڤتنێ ڕێكه‌كه‌ چينێن جڤاكى پێ بهێنه‌ دياركرن و ئه‌رێ زمانێ كه‌سايه‌تێن ڕۆمانێ ل دويڤ ئه‌وان چينان دجيگيرن، يان گوهۆڕين د سه‌ردا دهێن؟ ڤه‌كۆلين‌ دوو ته‌وه‌ران بخۆڤه‌دگريتن يێ ئێكێ چوارچووڤێ زمانڤانيا جڤاكيه‌ و د ناڤدا زمان و چينێن جڤاكى به‌حسدكه‌ت و يێ دوويدا زمانێ چينێن جڤاكى د ڕۆمانا ئه‌نتيجاشدا هاتينه‌ پراكتيزه‌كرن، د ئه‌نجامدا زمان د ڕۆمانێدا ڕێكه‌كه‌ بۆ زانين و نياسينا كه‌سايه‌تيان كو ب سه‌ر چ چينا جڤاكيڤه‌يه‌ و هه‌ر ديسان زمانێ كه‌سايه‌تيێن ڕۆمانێ‌ ب ئاوايه‌كێ جێگێر نه‌بوويه‌ و گه‌له‌ك جاران ئێك كه‌سايه‌تى زمانێ ئه‌وى جار ب سه‌ر چينا ده‌ستهه‌لات بوويه‌ و جارژى سه‌ر ب چينا ناڤنجى، يان نزم بوويه‌ و هه‌روه‌سان زمانێ نزم ڕێژه‌ بكارهينانا ئه‌وێ ژ هه‌ميان پتر هاتيه‌ بكارهينان.

پەيوەندييە كۆمەڵايەتييەكان لە چيرۆكەكانى مارف خەزنەداردا

نیسان عباس فرحان؛ جلال انور سعيد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 144-154

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-11

پوخته‌

مرۆڤ هەر بە سروشتى خۆى بوونەوەرێكى كۆمەڵايەتييە و ئەستەمە بتوانێت بە تەنيا و جيا لەوى تر يان لەوانى ... زیاتر بخوێنەوە مرۆڤ هەر بە سروشتى خۆى بوونەوەرێكى كۆمەڵايەتييە و ئەستەمە بتوانێت بە تەنيا و جيا لەوى تر يان لەوانى تر بژێت، چونكە مرۆڤ هەر لە يەكەم رۆژى پەيدابوونييەوە لەسەر زەوى و (تەنانەت لە بەهەشتيش وەكو روانگە ئاينييەكە باسيدەكات) هەوڵيداوە پەيوەندى كۆمەڵايەتى دروستبكات. ئاشكراشە كە بچووكترين يەكەى كۆمەڵايەتى لە دوو تاك پێكدێت نەك يەك، ئەو دوو تاكەش دەبێت لە هەردوو رەگەزە جياوازەكە بن تاكو كۆمەڵى مرۆڤايەتى دروستبێت و بەردەوامبێت. لێرەوەيە ئيتر پەيوەندييە كۆمەڵايەتييەكان بە شێوەيەكى سروشتى و خۆڕسكانە لە ئەزەلەوە سەرهەڵدەدەن و لە ميانەى جۆرەها كارلێكى نێوان كەسەكاندا شێوەى خۆى وەردەگرێت. لەم روانگەيەوە ئێمە هەوڵمانداوە بزانين تا چەند مارف خەزنەدار لە چيرۆكەكانيدا توانيويەتى ئەو پەيوەندييە كۆمەڵايەتييانە ململانێكيانيان و ئاكامەكانيان لە چيرۆكەكانيدا بەرجەستەبكات؟ بۆ وەڵامى ئەم پرسيارە و گەيشتن بە ئەنجامى پێويست، رێبازى رەخنەى كۆمەڵايەتيمان پەيڕەكردووە. توێژينەوەكەشمان بەسەر دوو بەشدا دابەشكردووە. لە بەشى يەكەمدا، لە دوو تەوەردا هەلوەستەمان لە سەر پێناسەى پەيوەندى كۆمەڵايەتى و سەرهەڵدانى ئەو پەيوەندييانە كردووەتەوە. لە بەشى دووەميشدا، هەوڵمانداوە وێنە و جۆرى ئەو پەيوەندييە كۆمەڵايەتييانە لە چيرۆكەكانى مارف خەزنەداردا دەستنيشانبكەين و شييانبكەينەوە، كە خۆيان لە (خێزان، خزمايەتى، هاوڕێيەتى، خۆشەويستى)دا دەبيننەوە. لە كۆتاييشدا گرنگترين ئەو ئەنجامانەمان خستووەتەڕوو كە توێژينەوەكە پێيگەيشتووە. دواتر ليستى سەرچاوەكان و پوختەى توێژينەوەكە بە هەردوو زمانى عەرەبى و ئينگليزى خراونەتەڕوو.كليلە وشە: پەيوەندى كۆمەڵايەتى، مارف خەزنەدار، خزمايەتى، هاوڕێيەتى، خۆشەويستى

شیکاری گوتاری پۆل بۆ کارلێکی مامۆستا و خوێندکار لە هەرێمی کوردستان لە پۆلەکانی ئینگلیزی

هيشام باڵەکی؛ محمد حسین محمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 155-170

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-12

پوخته‌

توێژینەوەکە لێکۆڵینەوە دەکات لەوەی کە چۆن مامۆستایان لە پۆلەکانی ئینگلیزی لە زانکۆی سۆران پشتگیری ... زیاتر بخوێنەوە توێژینەوەکە لێکۆڵینەوە دەکات لەوەی کە چۆن مامۆستایان لە پۆلەکانی ئینگلیزی لە زانکۆی سۆران پشتگیری لە کارلێکی پۆل دەکەن، چۆن فێرخوازەکان دەرفەتەکانیان بۆ بەشداریکردن هەست پێدەکەن، و چۆن هۆکارەکانی پۆل و کولتووری کاریگەرییان لەسەر کارلێکردن و بەشدرای کردن هەیە. توێژینەوەکە لەسەر بنەمای تیۆری لێهاتوویی کارلێکی پۆل (CIC) دامەزراوە، کە گرنگی پرسیارکردن، فیدباک و بەکارهێنانی زمان لە پێشخستنی کارلێکی ماناداردا دەردەخات. داتاکان لە ڕێگەی پرسیارنامەی خوێندکاران و چاودێریکردنی پۆلەوە کۆکرانەوە بۆ لێکۆڵینەوە لە شێوازەکانی کارلێککردن لە پۆل . شەست و چوار خوێندکار پرسیارنامەکەیان پڕکردەوە، و نۆ پۆلی ئینگلیزی چاودێری کران. چاودێریکردنەکە لەسەر بەشداریکردنی خوێندکاران، پرسیارکردن، فیدباک و بەکارهێنانی زمانی مامۆستا بوو. پرسیارنامەکە لێکۆڵینەوەی لە بۆچوونی خوێندکاران کرد سەبارەت بە بەشداریکردنیان، پشتگیری مامۆستایان، و ڕۆڵی داینامیکی پۆل لە کارلێککردندا. ئەنجامەکان دەریدەخەن کە مامۆستایان زمانێکی ڕوون و تێگەیشتوویان بەکارهێناوە و فیدباکێکی بەردەوامیان پێشکەش کردووە بۆ پشتگیریکردنی خوێندکاران. پرسیارکردن بە شێوەیەکی کاریگەر بەکارهات بۆ پشکنینی تێگەیشتن و هاندانی بەشداریکردنی خوێندکاران. زۆرێک لە خوێندکاران ڕایانگەیاند کە کارلێکی پۆلەکان یارمەتیدەر بووە بۆ باشترکردنی متمانەیان لە قسەکردن و کەشێکی فێربوونی ئەرێنی دروستکردووە. زۆربەی کارلێکەکان لەلایەن مامۆستایانەوە سەرپەرشتی دەکرا، بەڵام خوێندکاران چالاکانە بەشداربوون لە پۆلدا. هەروەها بەها کولتوورییەکان، وەک نیشاندانی ڕێز لە ڕێگەی بێدەنگییەوە، کاریگەرییان لەسەر چۆنیەتی بەشداریکردنی خوێندکاران لە گفتوگۆکانی پۆلدا هەیە.

شیکردنەوەیەکی گوتاریی ڕەخنەیی سەبارەت بە چۆنیەتی پێناسەکردنی کورد لەلایەن نەتەوەکانی ترەوە لەڕێگەی سۆشیال میدیا: کۆمێنتە ئینگلیزییەکانی تویتەر بە نموونە

ماردین ئەمیر؛ کارمەند عبداللە حمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 171-190

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-13

پوخته‌

پوختە ئەم توێژینەوەیە ڕێگای نیشاندانی کورد لەلایەن ناکوردەکان، بەتایبەتی تورکەکان، لە کۆمێنتەکانی ... زیاتر بخوێنەوە پوختە ئەم توێژینەوەیە ڕێگای نیشاندانی کورد لەلایەن ناکوردەکان، بەتایبەتی تورکەکان، لە کۆمێنتەکانی تویتەر بە زمانی ئینگلیزی دەخاتە ڕوو، بە تایبەتی لە ڕوانگەی شیکردنەوەی گوتاریی ڕەخنەیی (CDA). هەوڵ دەدات بۆ ئەوەی بزانێت چۆن پڕۆسەکانی "ئەویترکردن" (othering)،نامرۆڤکردن، و کینەی نەتەوەیی لە دیسکۆرسی دیجیتاڵیدا دروست دەکرێن و بڵاودەکرێنەوە. هەروەها، ئامانجی ئەوەیە ڕاددەی توندییەتی ئەو دیسکۆرسە هەڵبسەنگێنێت. بۆ کۆکردنەوەی داتا، سامپڵینی "تۆپەڵەبەفر" (snowball) و سامپڵینی مەبەستدار (purposive sampling) بەکارهاتووە بۆ کۆکردنەوەی ٥٣٠ کۆمێنت لە وەڵامەکانی ١٢ پۆستی تویتەری پاڵپشتیکەری کورد کە لەلایەن کەسایەتییە گشتییەکانەوە لە نێوان ساڵانی ٢٠١٨ بۆ ٢٠٢٥ نووسراوە. داتاکە بە هەردوو ڕێگای چۆنییەتی و چەندییەتی شیکردنەوە دەکرێت. بە بەکارهێنانی چوارچێوەی CDAی فێرکلاف، لە ڕوانگەی نێتنۆگرافییەوە، داتاکە بە شێوەیەکی چۆنییەتی شیکردنەوە دەکرێت بۆ وەڵامدانەوەی دوو پرسیاری یەکەمی توێژینەوەکە. لە هەمان کاتدا، شیکردنەوەیەکی چەندییەتی بەکارهاتووە بۆ دیاریکردنی پلەی توندی ڕق و کینە لەسەر بنەمای پێوەری پلەبەندیی ڕەهاڵەی قسەی ڕق (Bahador’s Hate Speech Intensity Scale).ئه نجامه كان دەريانخست نزيكەی ٤٠٪ كۆمێنتەكان ئاستى بەرز تا زۆر بەرزى رقيان هەیە، له نێویاندا (demonization)، هاندان بۆ توندوتيژی، هەڕەشەی راستەوخۆی كوشتن. هەندێک لە تایبەتمەندییە باوەکانی دیسکۆرسەکە بریتین له ناونانی كورد وەک "تيرۆریست"، ڕەتکردنەوەی بوونى ناسنامه يان دەوڵەتی كوردى، و یەكسانكردنى ناساندنى كلتورى كوردى له گەڵ هەڕەشەی سياسى.دەرەنجامی توێژینەوەکە ئەوە دەخاتەڕوو کە تویتەر پلاتفۆرمێکی گشتییە کە ڕێگە بە دەربڕینی لایەنگیری نەتەوەیی و ڕەچەڵەکی دەدات لە ڕێگەی ڕەفتاری زمانەوانییەوە کە لەسەر بنەمای ئایدۆلۆژییە شاراوەکانی نەتەوەپەرستییەوە ڕێکخراون. بە تێهەڵکێشکردنی پێوەرێکی ژمارەیی قسەی ڕق لەناو چوارچێوەیەکی چەندێتییەوە، ئەم توێژینەوەیە یارمەتی خوێندنەوەی ڕەخنەیی دەدات لەڕێگەی جیاکاری دیجیتاڵی و ئەنجامێکی کرداری بەدیدەهێنێت بۆ کۆنتڕۆڵکردنی دیسکۆرسی زیانبەخش و ڕێگرتن لە بەیەکدادانی نەتەوەیی.

تحلیل اثر مؤشرات الحکم الرشید فی مؤشر التنمیة المستدامة البیئیة فی العراق للمدە(٢٠٠٤-٢٠٢٣)

ايمان اسماعيل؛ احمد قادر

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 191-207

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-14

پوخته‌

في ظل التحديات البيئية المتزايدة التي يواجهها العالم اليوم، أصبحت التنمية المستدامة البيئية إحدى الأولويات ... زیاتر بخوێنەوە في ظل التحديات البيئية المتزايدة التي يواجهها العالم اليوم، أصبحت التنمية المستدامة البيئية إحدى الأولويات الأساسية التي تستوجب الاهتمام والتركيز. وتسعى العديد من المنظمات والمؤسسات الدولية إلى تحقيق هذه التنمية وحماية البيئة من خلال ترسيخ مبادئ الحكم الرشيد والإدارة الحكيمة للموارد المتاحة. ومن هذا المنطلق، تهدف هذه الدراسة إلى تسليط الضوء على أثر مؤشرات الحكم الرشيد في تعزيز التنمية المستدامة البيئية في العراق خلال المدة (2004–2023) .وقد تم التركيز في هذه الدراسة على البعد البيئي للتنمية المستدامة، وذلك من خلال استخدام نصيب الفرد من انبعاثات ثاني أكسيد الكربون كمؤشر رئيسي لقياس الأداء البيئي، لما يتمتع به هذا المؤشر من أهمية وملاءمة لموضوع الدراسة. وانطلقت الدراسة من فرضية رئيسة مفادها وجود علاقة عكسية بين مؤشرات الحكم الرشيد ونصيب الفرد من انبعاثات ثاني أكسيد الكربون. ولاختبار هذه الفرضية، تم توظيف نموذج الانحدار الذاتي للفجوات الزمنية الموزعة (ARDL).وقد توصلت الدراسة إلى عدد من النتائج المهمة، من أبرزها أن العراق يعاني من تدنٍ ملحوظ في مستوى الحكم الرشيد خلال فترة الدراسة . كما كشفت النتائج عن وجود علاقة عكسية بين بعض مؤشرات الحكم الرشيد، مثل: فعالية الحكومة، وسيادة القانون، والاستقرار السياسي وغياب العنف، وبين نصيب الفرد من انبعاثات ثاني أكسيد الكربون، وهو ما يعكس أثراً إيجابياً لتلك المؤشرات على تحقيق التنمية المستدامة البيئية. وفي المقابل، أظهرت النتائج وجود علاقة طردية بين مؤشر "التصويت والمساءلة" ونصيب الفرد من انبعاثات ثاني أكسيد الكربون

سەركردایەتی كارگێڕی و پەیوەندی بە بیركردنەوەی ستراتیژییەوە لای بەڕێوەبەران و یاریدەدەرانی باخچەی منداڵان (حكومی – ناحوكمی) لە شاری سلێمانی

بەهار محمد؛ اناس احمد عزم

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 208-219

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-15

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە بەدواداچوون بۆ پەیوەندی نێوان هەردوو گۆراوی سەرکردایەتی كارگێڕی (القيادة الإدارية) ... زیاتر بخوێنەوە ئەم توێژینەوەیە بەدواداچوون بۆ پەیوەندی نێوان هەردوو گۆراوی سەرکردایەتی كارگێڕی (القيادة الإدارية) و بیرکردنەوەی ستراتیژی (التفكير الاستراتيجي) لە نێوان بەڕێوەبەرانی و یاریدەدەرانی باخچەی منداڵانی حکومی و ناحکومی لە سلێمانی دەکات. توێژینەوەکەی ئێستا چەند ئامانجێک لەخۆ دەگرێت، وەک هەوڵدان بۆ زانینی ئاستی هەریەک لە گۆڕاوەکانی تویژینەوەکە لای نموونەی تویژینەوەکە. ئامانچی دووەمی توێژینەوەکە زانینی جیاوازی لە گۆراوەکان بەپێ ی جۆری باخچە (حکومی و ناحکومی). هەروەها ئامانجێکی دیکەی تویژینەوەکە زانینی پەیوەندی نێوان سەرکردایەتی كارگێڕی و بیرکردنەوەی ستراتیژیە لای بەڕێوەبەران و یاریدەدەرانی باخچەی منداڵان. نموونەی توێژینەوەکە پێک هات لە ١٣٢ بەڕیوەبەر و یاریدەدەری باخچە لە سەنتەری شاری سلێمانی کە بەسەر هەردوو پەروەردەی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵاتدا دابەشببوون. دوای ئەنجامدانی چەند تایبەتمەندیەکی سایکۆمیتری، توێژەر دوو پێوەرەری ئامادەکرد بەمەبەستی پێوانی گۆڕاوەکانی تویژینەوەکە. ئەنجامی توێژینەوەکە دەریخست کە ئاستی هەریەک لە گۆڕاوی سەرکردایەتی و بیرکردنەوەی ستراتیجی بەرزە لای بەڕێوەبەران و یاریدەدەرانی باخچەی منداڵان. هەروەها جیاوازی ئاماریی هەبوو لە بیرکردنەوەی ستراتیجی لە نێوان نموونەی توێژینەوەکە بەپێ ی گۆڕاوی جۆری باخچە، وە لە بەرژەوەندی بەڕێوەبەران و یاریدەدەرانی باخچە ناحکومیەکان. بەڵام جیاوازی نەبوو لە سەرکردەی کارگێری بەپێی گۆڕاوی جۆری باخچە. هەروەها ئەنجامی توێژینەوەکە پەیوەندیەکی ڕاستەوانەی بەهێزی بە ئاستی ئاماژەی (٠.٠١) لە نێوان سەرکردەی کارگێڕی و بیرکردنەوەی ستراتیجی دۆزیەوە. لە ژێر ڕۆشنایی دەرەنجامی تویژینەوەک کۆمەڵێک ڕاسپاردە و پێشنیار خرانەڕوو.

كاریگەری بەرنامەیەكی ڕاهێنانی یارییە جوڵەییەكان بۆ كەمكردنەوەی فرە جووڵەیی و كەمئاگایی و خۆكۆنتڕۆڵكردن لای منداڵانی باخچە

بختیار شێخە؛ نزیرە صاڵح محمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 220-237

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-16

پوخته‌

ئامانجی ئەم توێژینەوەیە زانینی كاریگەری بەرنامەیەكی ڕاهێنانی یارییە جوڵەییەكان بۆ كەمكردنەوەی فرە ... زیاتر بخوێنەوە ئامانجی ئەم توێژینەوەیە زانینی كاریگەری بەرنامەیەكی ڕاهێنانی یارییە جوڵەییەكان بۆ كەمكردنەوەی فرە جووڵەیی و كەمئاگایی و خۆكۆنتڕۆڵكردن لە قۆناغی باخچەی منداڵان، لەم توێژینەوەیەدا میتۆدی ئەزموونی بەكارهێنراوە پشت بەستراوە بە دیزاینی تاقیكاری پێش وەختە و دوایی بۆ دوو گروپ لە كۆمەڵگەی توێژینەوەكە پێكهاتووە لە سەرجەم منداڵانی تووشبووی شڵەژانی نەبوونی كۆنتڕۆڵیی و كەمی ئاگایی لە باخچە حكومییەكان و ناحوکمییەکانی ناو شاری سلێمانی كە تایبەتن بە منداڵانی ADHD. توێژینەوەکە چەند ئامانجێک لەخۆدەگرێت، لەوانە: یەکەم، ئاماده‌كردنی به‌رنامه‌یه‌كی ڕاهێنانی یارییه‌ جوڵه‌ییه‌كان له‌سه‌ر فڕه‌جوڵه‌یی و كه‌می ئاگایی و خۆكۆنترۆڵكردن لای منداڵانی باخچه‌. دووەم، زانینی كاریگه‌ریی به‌رنامه‌کە له‌سه‌ر کەمکردنەوەی نیشانەکانی فڕه‌جوڵه‌یی و كه‌می ئاگایی و زیادکردنی ئاستی خۆكۆنترۆڵكردن لای منداڵانی باخچه‌کان لەشاری سلێمانی. سەبارەت بە نموونەی تویژینەوەکە، دوای گەڕان بەناو (٢٣) باخچەدا، توانرا (١٦) منداڵ وەربگیرێت کە پێکهات لە ( ١٢) کوڕ و (٤) کچ لە هەردوو پەروەردەی ڕۆژئاواو رۆژهەلات کە خاوەن ڕاپۆرتی پزیشکی بوون وەک نموونەی توێژینەوەکە دەستنیشان کران. ئەنجامی تویژینەوەکە دەرکەوت کە پێش ئەنجامدانی بەرنامەکە ئاستی کەم ئاگایی و فرەجوڵە لای منداڵان لە ئاستێکی بەرزدایە بەپێی هەریەک لە ڕاپۆرتی مامۆستایان و دایبابان، وە هەروەها ئاستێکی نزمیان هەیە لە خۆکۆنتڕۆڵکردن. وە پاش جێبەجیکردنی بەرنامەکە کە لە (٣٠) دانیشتن پێکهاتبوو وە لە ماوەی ١٠ هەفتە جێبەجێکرا، ئەنجامی تویژینەوەکە دەریخست کە بەپیی هەردوو ڕاپۆرتی مامۆستا و دایباب، بەرنامەی ڕاهێنانی یارییه‌ جوڵه‌ییه‌كان کاریگەریەکی ئەرێنی هەبوو لەسەر کەمکردنەوەی نیشانەکانی کەم ئاگایی و فرەجوڵەیی و هەروەها زیادکردنی ئاستی خۆکۆنتڕۆڵکردن لای مداڵانی باخچە لە شاری سلێمانی. لەژێر ڕۆشنایی ئەنجامی توێژینەوەکە کۆمەڵێک ڕاسپاردە و پیشنیاز خرانە ڕوو.

هەڵسەنگاندنی پەرتووكەكانی بابەتە كۆمەڵایەتیەكان لە ژێر ڕۆشنای پێوەرەكانی كوالێتی گشتگیر لە ڕوانگەی مامۆستایان و سەرپەرشتیارانی پەروەردەیی پسپۆرەوە

هیوا غفار علي؛ بختیار حبیب سعید

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 238-261

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-17

پوخته‌

ئامانجی توێژینەوەكە هەڵسەنگاندنی پەرتوكەكانی بابەتە كۆمەڵایەتیەكان بوو,بەپێی پێوەرەكانی كوالێتی ... زیاتر بخوێنەوە ئامانجی توێژینەوەكە هەڵسەنگاندنی پەرتوكەكانی بابەتە كۆمەڵایەتیەكان بوو,بەپێی پێوەرەكانی كوالێتی گشتگیر لە ڕوانگەی مامۆستایان و سەرپەرشتیارانی پەروەردەی پسپۆرەوە له‌ قوتابخانه‌ بنەڕەتیەكانی بازنەی سێیەم لە سنوری ‌قه‌زای كه‌لار بۆ ساڵی خوێندنی(2024–2025)زاینی،نموونه‌ی توێژینه‌وه‌كه‌ پێكهاتبوو لە(136) مامۆستای بابەتەكۆمەڵایەتیەكان لە هەردوو ڕەگەزی نێر و مێ,لەگەڵ(5)سەرپەرشتیاری پسپۆر لە ڕەگەزی نێر كە به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ره‌مه‌كی هەڵبژێردران، ڕێبازی به‌كارهێنراو له‌ توێژینه‌وه‌كه‌دا ڕێبازی پەسنی بوو، بۆ به‌دیهێنانی ئامانجی توێژینه‌وه‌كه,‌توێژه‌ران فۆرمێكی ڕاپرسیان ئامادەكرد بەشێوەیەكی سەرەتای(106)بڕگەی لە خۆگرت، له‌ پێناو ڕاستێتی ئامرازی توێژینه‌وه‌كه‌ توێژه‌ران هه‌ستان به‌ دابه‌شكردنی ‌به‌سه‌ر(11)له‌ شارەزایان،پاش وەرگرتنی بۆچونی شارەزایان,ئامرازەكە بە شێوەیەكی كۆتای دابەشبوو بەسەر حەوت بوار و (76)بڕگه‌ی له‌خۆگرت،دواتر توێژه‌ران هه‌ستان به‌ دەرهێنانی جێگیری ئامرازی توێژینەوەكە به پشت بەستن بە ڕێگای دووبارە جێبەجێكردنەوە كە (0,88) بوو لەگەڵ ڕێگای ئەلفاكرونباخ كە(0،86)بوو.پاش به‌كارهێنانی ئامرازه‌ ئامارییه‌ پێویسته‌كان.توێژه‌ران گه‌یشتن به‌م ده‌رئه‌نجامانه‌‌:أ.ئاستی بەردەستبوونی پێوەرەكانی كوالێتی گشتگیر بۆ پەرتووكەكانی بابەتە كۆمەڵایەتیەكان لە قوتابخانە بنەڕەتیەكانی بازنەی سێیەم لە ڕوانگەی مامۆستایان و سەرپەرشتیاری پەروەردەی پسپۆرەوە بە شێوەیەكی گشتی لە ئاستی ناوەنددا بوو بۆ هەر حەوت بوارەكە پێكەوە،ناوەندی شیاوی گشتی لای مامۆستایان(3،29)، لای سەرپەرشتیاران(3،13)بوو. ب.ئاستی بەردەستبوونی پێوەرەكانی كوالێتی گشتگیر بۆ پەرتووكەكانی بابەتەكۆمەڵایەتیەكانی پۆلەكانی (حەوتەم و هەشتەم و نۆیەم)یی بنەڕەتی لە ڕوانگەی مامۆستایان و سەرپەرشتیارانی پەروەردەی پسپۆرەوە پاش دەرهێنانی ناوەندی شیاوی گشتی بۆ هەر بوارێك بەم شێوەیە بوو:1.پێشه‌كی په‌رتووك:مامۆستایان(3،10)ئاستی ناوەند،سەرپەرشتیاران(3،12) ئاستی ناوەند.2.ناوه‌ڕۆكی په‌رتووك:مامۆستایان(3،18)ناوەند،سەرپەرشتیاران(3،29) ناوەند.3. بواری هونه‌ری و زمانه‌وانی په‌رتووك:مامۆستایان(3،48) بەهێز،سەرپەرشتیاران(3،56) بەهێز.4.ئامانجه‌كانی په‌رتووك:مامۆستایان(3،21) ناوەند،سەرپەرشتیاران(3) ناوەند. 5.ئامراز و هۆكاره‌كانی فێركردن(وێنه‌ و نه‌خشه ‌و هێڵكاری ناو په‌رتووكه‌كه): مامۆستایان(3،53)بەهێز،سەرپەرشتیاران(3،20)ناوەند.6.هه‌ڵسه‌نگاندن(پرسیاره‌كانی كۆتای به‌شه‌كان):مامۆستایان(3،15)ناوەند،سەرپەرشتیاران(3،03)ناوەند.7.چالاكییه‌كانی په‌رتووك(ڕاهێنان و پراكتیزه‌كردنه‌كان):مامۆستایان(3،42)بەهێز، سەرپەرشتیاران(2،71)ناوەند.ج.جیاوازی بەڵگەداری ئاماری لای مامۆستایان بە پێی گۆڕاوی ڕەگەز نەبوو.

كاریگه‌ریى به‌كارهێنانی ستراتیجی خانوى بازنه‌یی له‌سه‌ر ده‌ستكه‌وتی خوێندن و گه‌شه‌پێدانى بیركردنه‌وه‌ى داهێنه‌رانه ‌له ‌بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان لاى خوێندكارانى پۆلى هه‌شتى بنه‌ڕه‌تى

فهمى سعید رشید؛ مناضل عباس قاسم؛ سيامند كریم محمود

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 262-282

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-18

پوخته‌

ئامانجى توێژينه‌وه‌كه‌ بريتييه‌ له‌‌ زانينى كاريگه‌ريى به‌كارهێنانى ستراتيجی خانووی بازنه‌ی ... زیاتر بخوێنەوە ئامانجى توێژينه‌وه‌كه‌ بريتييه‌ له‌‌ زانينى كاريگه‌ريى به‌كارهێنانى ستراتيجی خانووی بازنه‌ی له‌سه‌رده‌ستكه‌وتى خوێندن بیركردنه‌وه‌ی داهێنه‌رانه‌ له‌بابه‌ته‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان لای خویندكارانی پۆلى هه‌شته‌مى بنه‌ڕه‌تى و بۆ سه‌لماندنى ئامانجه‌كان توێژه‌ر سێ گريمانه‌ى سفرى داڕشتووه‌. توێژه‌ر لە توێژینەوەکەیدا پشتى به‌ديزاينى ئه‌زموونى گروپى هاوسه‌نگ به‌ستووه، كه‌ دوو گروپ له‌خۆده‌گريت، گرووپى ئه‌زموونى، كه‌ به‌پێى ستراتيجی خانووی بازنه‌ی وانه‌يان ده‌خوێند و گرووپى كۆنترۆڵكراو، كه‌ به‌ڕێگاى ئاسايى وانه‌يان ده‌خوێند، بە تاقيكردنه‌وه‌ى پێشى و پاشى بۆ گۆراوى بيركردنه‌وه‌ى داهینه‌رانه‌‌ و تاقيكردنه‌وه‌ى پاشى بۆ ده‌ستكه‌وتى خوێندن. كۆمه‌ڵگاى توێژينه‌وه‌كه‌‌ بریتییە لە خوێندكارانی پۆلى هه‌شته‌مى بنه‌ڕه‌تى له‌ قوتابخانه‌ بنه‌ڕه‌تييه‌كانى سه‌ر به‌ به‌رێوه‌به‌رايه‌تى په‌روه‌رده‌ى كه‌لار بۆساڵى خوێندنى (2024-2025 )، كه‌ ژماره‌يان (36) قوتابخانه‌‌ى بنه‌ڕه‌تى بوو، توێژه‌ر به ‌مه‌به‌ست قوتابخانه‌ى كوردۆقاسمی بنه‌ڕه‌تى وه‌ك بژاردەى توێژینەوەکە هه‌ڵبژارد.توێژه‌ر هەردوو گروپى توێژینەوەکەى ‌هاوسه‌نگكرد لە گۆڕاوه‌كانى (ئاستى خوێنده‌وارى دايكان و باوكانى خوێندكاران، ته‌مه‌ن، زيره‌كى، نمره‌ى پارساڵى خوێندكاران له‌بابه‌تى كۆمه‌ڵايه‌تى، زانيارى پێشينه‌يان له‌سه‌ر بابه‌ته‌كه‌ ، پێوه‌رى پێشيان بۆ بيركردنه‌وه‌ى داهێنه‌رانه‌). توێژه‌ر له‌ توێژينه‌وه‌كه‌دا دوو پێوه‌رى به‌كارهێنا، يه‌كه‌م: تاقيكردنه‌وه‌ى ده‌ستكه‌وتى خوێندن بوو كه ‌بريتى بوو له داڕشتنى‌ (40) بڕگه‌ى پرسيارى جۆرى هه‌ڵبژاردن له‌ چه‌ند دانه‌يه‌ك به‌پێى سێ ئاست له‌ئاسته‌كانى پۆلێنى بلوم.دووه‌م: پێوه‌رى بيركردنه‌وه‌ى داهێنه‌رانه‌‌ بوو كه‌ پێكهاتبوو له‌ (45) برگه‌، پاشان توێژه‌ر ڕاستێتى و جێگيرى تاقيكردنه‌وه‌كه‌ى ده‌رهێنا.له‌دواى ته‌واوبوونى ماوەى‌ ئه‌زموونه‌كه‌، توێژه‌رله‌ رێگاى هاوکۆلکە ئامارییەکان وەک: تاقيكردنه‌وه‌ى تايى (T.test) و كاى سكوێره‌وه‌ كارى له‌سه‌ر داتا به‌ده‌ستهاتووه‌كان كرد بۆ شیکردنەوەى داتاکان.لە کۆتایی توێژینەوەکەدا توێژەر دەرئەنجامەکانى توێژینەوەکەى خستەڕوو لەگەڵ کۆمەڵە ڕاسپاردەیىک بۆ لایەنى پەیوەندیدار و خستەڕووى چەند پێشنیازێک بۆ توێژەرانى داهاتوو.

العلاقة المكانية للنشاط التكتوني و مؤشراتها الجيومورفولوجية في حوض زلم

ئومێد جمه‌ باقی حمه‌امین؛ عزالدين جمعة درويش البالاني

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 281-297

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-19

پوخته‌

الملخص:يهدف البحث الى تحليل المؤشرات الجيومورفولوجية لتقييم فئات النشاط التكتوني النسبي في الحوض، ... زیاتر بخوێنەوە الملخص:يهدف البحث الى تحليل المؤشرات الجيومورفولوجية لتقييم فئات النشاط التكتوني النسبي في الحوض، متمثله بمؤشر الطبوغرافيا وعدم تناسق حوض الصرف (Af)، وطول المجرى ودرجة انحداره (SL)، ونسبة عرض قاع الوادي إلى ارتفاع الوادي (Vf)، وشكل حوض الصرف (Bs)، لثمانية عشرة أحواض فرعيه في الحوض نفسه، وفقآ لمقاييس رياضيه.وعليه تم تصنيف فئات النشاط التكتوني النسبي (Iat) التي تم الحصول عليها من متوسط (S/n) لفئات المؤشرات الجيومورفولوجية المختلفة إلى ثلاث مجموعات. جأت المجموعة الأولى بنشاط تكتوني مرتفع بقيمة( S/n) أقل من (2)، في حين جأت المجموعة الثانية بنشاط تكتوني معتدل بقيمة( S/n ) تتراوح بين أكثر من (2) وأقل من (2,5), أما المجموعة الثالثة فتعكس نشاطًا تكتونيًا منخفضًا بقيم( S/n) تساوي أو تزيد عن (2,5) قيم وعليه جأت نتائج قيم فئات المؤشرات الجيومورفولوجية التكتونية مطابقة مع الاشكال الجيومورفولوجيه التي تم مشاهدتها ميدانيآ في منطقة الدراسة، تلك الأشكال المتمثله بالوديان العميقة والتغيرات المفاجئة في مجرى النهر والشلالات النهريه عند مستويات الصدوع المختلفه , يجب إجراء دراسات جيومورفولوجية لتحديد المخاطر الجيومورفولوجية والتغيرات المورفولوجية في المناطق القريبة من الأنشطة البشرية, في الأماكن التي صنفت ضمن درجات النشاط التكتوني العالي ,من أجل معالجتها ووضع الحلول المناسبه لها , كيفية صيانة وتنمية بيئة المنطقه من التدهور بفعل استمرار تاثير تلك النشاط .

كارایی بەكارهـێـنانی ستراتیجی كارتی پرسیارەكان لەسەر دەستكەوت و گەشەپێدانی بیركردنەوەی نزیكراوەیی لای خوێندكارانی پۆلی شەشەمی بنەڕەتى لە بابەتە کۆمەڵایەتییەکان

احمد حسن حسێن؛ كەریم احمد عزیز؛ احمد محمد ناصر

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 298-315

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-20

پوخته‌

ئامانجی لەم توێژینەوەیە زانینی (كارایی بەكارهـێـنانی ستراتیجی كارتی پرسیارەكان لەسەر دەستكەوت و گەشەپێدانی ... زیاتر بخوێنەوە ئامانجی لەم توێژینەوەیە زانینی (كارایی بەكارهـێـنانی ستراتیجی كارتی پرسیارەكان لەسەر دەستكەوت و گەشەپێدانی بیركردنەوەی نزیكراوەیی لای خوێندكارانی پۆلی شەشەمی بنەڕەتى لە بابەتە کۆمەڵایەتییەکان)، لەپێناو ئەو ئامانجە توێژەر دیزانینی (نیمچە كۆنترۆڵكراو) بەكارهێناوە لەگەڵ ڕێكارەكانی توێژینەوەكە. كۆمەڵگەی توێژینەوەكەش بریتیە لە خوێندكارانی پۆلی شەشەمی بنەڕەتی لە سنوری بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی كەلار، بۆ دەستنیشانكردنی نموونەی توێژینەوە بە مەبەست قوتابخانەی (شێخ حسێن)ی بنەڕەتی هەڵبژاردرا كە لە بنەڕەتدا زیاترن لە دوو گروپ، توێژەر بەشێوەی (هەڕەمەكی سادە) دووگروپی هەڵبژارد و گروپەكان لەم گۆڕاوانەدا هاوسەنگكران( نمرەی بابەتی كۆمەڵایەتی ساڵی پێشوو- تەمەن – ئاستی زیرەكی- ڕادەی خوێندواری دایك وباوك – تاقیكردنەوەی زانیاری پێشینە )، وەتوێژەر بۆ دیاریكردنی بابەتەكانی خوێندن لە ماوەی ئەزموونیدا، (3) بەندی پەرتوكی بابەتەكۆمەلایەتیەكانی هەڵبژارد، لەپێناو داڕشتنی ئامانجەكانی توێژینەوە و بەپێی ناوەڕۆكی بابەتەكە توێژەر(150) ئامانجی داڕشت لەسەر بنەمای پۆلێنكردنی بلۆم لە بواری مەعریفیدا لە ئاستەكانی (بەیادهاتنەوە- تێگەیشتن -جێبەجێكردن – شیكردنەوە)، توێژەر تاقیكردنەوەیەكی ئامادەكرد لەسەر دەستكەوتی خوێندن پێكهاتبوو لە (30)بڕگەی لە جۆری (هەڵبژاردن)، هەروەها تاقیكردنەوەیەك بۆ گەشەپێدانی بیركردنەوەی نزیكراوەی پێكهاتبوو لە(30) بڕگە، بۆ دڵنیابوون لە ڕاستێتی و جێگیری ئامڕازەكانی توێژەر شیكاركردنی ئاماری پێویستی ئەنجامدا ودەركەوت هەردوو جۆری تاقیكردنەوەكەی شیاون، بۆ ئاماركردنی داتاكانی توێژینەوەكەی توێژەر بەرنامەی(30spss ) بەكارهێنا.ئەنجامەكانی توێژینەوەكە ئەوەیان دەرخست كە: (جیاوازی ماناداری ئاماری هەیە لە نێوان ناوەندە ژمێرەیی نمرەكانی پێشی وپاشی خوێندكارانی گروپی ئەزموونی لە تاقیكردنەوەی بیركردنەوەی نزیكراوەیی بەراورد بە ناوەندە ژمێرەی نمرەكانی پێشی وپاشی خوێندكارانی گروپی كۆنتڕۆلكراو لە بەرژەوەندی گروپی ئەزموونیدایە. هەروەها جیاوازی بەڵگەداری ئاماری هەیە لە نێوان ناوەندی ژمێرەیی دەستكەوتی خوێندكارانی گرووپی ئەزموونی بەراورد بە ئاستی دەستكەوتی گروپی كۆنتڕۆڵكراو، لە بەرژەوەندی گروپی ئەزموونيدایە. لە ژێر رۆشنایی ئەنجامەكان توێژەر چەند ڕاسپاردە و پێشنیازێكی خستەڕوو.

كارایی به‌كارهێنانی ستراتیجی چیلكه‌ چلووره‌ییه‌كان له‌سه‌ر ده‌ستكه‌وتی خوێندن و گه‌شه‌پێدانی پاڵنه‌ری فێربوون لای خوێندكارانی پۆلی هه‌شته‌می بنه‌ڕه‌تی له‌بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا

سامان كریم حمه‌ صالح؛ كەریم احمد عزیز؛ احمد محمد ناصر

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 316-337

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-21

پوخته‌

ئامانج له‌م توێژینه‌وه‌یه‌ زانینی (كارایی به‌كارهێنانی ستراتیجی چیلكه‌ چلووره‌ییه‌كان له‌سه‌ر ... زیاتر بخوێنەوە ئامانج له‌م توێژینه‌وه‌یه‌ زانینی (كارایی به‌كارهێنانی ستراتیجی چیلكه‌ چلووره‌ییه‌كان له‌سه‌ر ده‌ستكه‌وتی خوێندن لای خوێندكارانی پۆلی هه‌شته‌می بنه‌ڕه‌تی و گه‌شه‌پێدانی پاڵنه‌ری فێربوون له‌بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا)، توێژه‌ر پشتی به‌دیزاینی نیمچه‌ ئه‌زموونی بۆ دوو گرووپی هاوسه‌نگ به‌ست، گرووپی ئه‌زموونی به‌پێی ستراتیجی چیلكه‌ چلووره‌ییه‌كان و گروپی كونترۆڵكراو بەڕێگایی ئاسایی هەمان بابه‌تی وانه‌یان پێ ده‌واترایه‌وه‌، به‌دوو تاقیكردنه‌وه‌ی پێشی و پاشی بۆ گۆڕاوی پاشكۆی پاڵنه‌ری فێربوون، وه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی پاشی بۆ گۆڕاوی ده‌ستكه‌وتی خوێندن.بۆ ده‌ست نیشانكردنی نموونه‌ی توێژینه‌وه‌، توێژه‌ر به‌مه‌به‌ست (قوتابخانه‌ی زانیاری بنه‌ڕه‌تی) هه‌ڵبژارد كە له‌دوو گرووپ پێكهاتبوو، نموونه‌ی توێژینه‌وه‌كه‌ (43) خوێندكار بوو هۆبه‌ی (أ) بوو بەئه‌زموونی كە (21) خوێندكار بوو هۆبه‌ی (ب) بوو بەكۆنتڕۆڵكراو كه‌ژماره‌یان (22) خوێندكار بوو، پاشان هاوسه‌نگی له‌نێوان هه‌ردوو گرووپه‌كه‌دا كرد له‌گۆڕاوه‌كاندا .توێژه‌ر بۆ دیاریكردنی بابه‌تی خوێندن له‌ماوه‌ی ئه‌زموونیدا، سێ به‌ند له‌په‌رتووكی بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی هه‌ڵبژارد، له‌پێناو داڕشتنی ئامانجه‌كانی توێژینه‌وه‌و به‌پێی ناوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كه‌ (132) ئامانجی داڕشت له‌سه‌ر بنه‌مای پۆلێنكردنی بلۆم بۆ چوار ئاست، پاشان ئاماده‌كردنی پلان بۆ هه‌ردوو گرووپی توێژینه‌وه‌، دواتر توێژه‌ر هه‌ست به‌ئاماده‌كردنی تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر ده‌ستكه‌وتی خوێندن كه‌پێكهاتبوو له‌سه‌ر (30) بڕگه‌ی تاقیكردنه‌وه‌ له‌جۆری (هه‌ڵبژاردن و گوتاری) به‌پێی دروستكردنی نه‌خشه‌ی تاقیكردنه‌وه‌. هه‌روه‌ها ئاماده‌كردنی پێوه‌رێك بۆ گه‌شه‌پێدانی پاڵنه‌ری فێربوون له‌بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا، كه‌پێكهاتبوو له‌ (32) بڕگه‌، بۆ دڵنیابوون له‌ڕاستیه‌تی ئامرازه‌كان خرایه‌ به‌رده‌ست كۆمه‌ڵێك له‌شاره‌زایان و پسپۆران، وه‌ بۆ جێگیری ئامرازه‌كان شێوازی تاقیكردنه‌وه‌ی دووباره‌ تاقیكردنه‌و‌ه‌ی به‌كارهێنا، پاشان به‌به‌كارهینانی تاقیكردنه‌وه‌ی (T.test) بۆ ئاماده‌كردنی داتاكانی توێژینه‌وه‌كه‌ توێژه‌ر پشتی به‌ست به‌به‌رنامه‌ی (Spss30) بۆ شیته‌ڵكردنی ئاماری، به‌خستنه‌ڕووی ئه‌نجامه‌كانی توێژینه‌وه‌كه‌ ئه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێت كه‌جیاوازی به‌ڵگه‌داری ئاماری هه‌یه‌ له‌نێوان ناوه‌نده‌ ژمێری و نمره‌ی خوێندكارانی گرووپی ئه‌زموونی و گرووپی كۆنتڕۆڵكراو له‌تاقیكردنه‌وه‌ی پێوه‌ری پاڵنه‌ری فێربوون وتاقیكردنەوەی دەستەكەوتی خوێندن له‌بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا، له‌به‌رژه‌وه‌ندی خوێندكارانی گرووپی ئه‌زموونیدایه‌.

كاریگەریی ستراتیجی شەشپاڵوە ڕەنگاوڕەنگەكان لەسەر دەستكەوتی خوێندن لای خوێندكارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی و گەشەپێدانی ئارەزوویان بەرەو بابەتە كۆمەڵایەتییەكان

شێركۆ قاسم رحیم؛ کریم احمد عزیز؛ لوقمان عبدالله محمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 338-357

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-22

پوخته‌

ئامانجی ئەم توێژینەوەیە زانینی ( كاریگەریی ستراتیجی شەشپاڵووە ڕەنگاوڕەنگەكان لەسەر دەستكەوتی خوێندن ... زیاتر بخوێنەوە ئامانجی ئەم توێژینەوەیە زانینی ( كاریگەریی ستراتیجی شەشپاڵووە ڕەنگاوڕەنگەكان لەسەر دەستكەوتی خوێندن لای خوێندكارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی و گەشەپێدانی ئارەزوویان بەرەو بابەتە كۆمەڵایەتییەكان )توێژەر پشتی بەدیزاینی ئەزموونی نیمچە كۆنتڕۆڵكراو بەستووە بۆ دوو گروپی هاوسەنگ ، كۆمەڵگەی ئەم توێژینەوەیە بریتییە لە خوێندكارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی لە ناوەندی قەزای كەلار بۆ ساڵی خوێندنی ( 2024 – 2025 ) كە كۆی گشتی ژمارەیان دەگاتە ( 3359 ) خوێندكار ، بەوەرگرتنی نموونەی ( 36 ) خوێندكاری پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی لە قوتابخانەی ( ئاران ) ی بنەڕەتی ، دابەشكراون بۆ دوو كۆمەڵەی ئەزموونی و كۆنتڕۆڵكراو بە جۆرێك ( 18 ) خوێندكار بۆ كۆمەڵەی ئەزموونی و ( 18 ) خوێندكار بۆ كۆمەڵەی كۆنتڕۆڵكراو ، ، پاشان هەردوو گروپەکە هاوتا کرا بە بەهەند وەرگرتنی چەند گۆڕاوێک ، دواتر توێژەرتاقیكردنەوەی دەستكەوتی خوێندن و پێوەرى ئارەزووی ئامادەكرد و ڕاستێتی تاقیكردنەوە و هاوكۆڵكەی گرانی و ئاسانی و هێزی جیاكەرەوە و كارایی جێگرەوە هەڵەكان بەهاوكێشەی تایبەت دەرهێنران ، پاشان جێگیری بۆ تاقیكردنەوەكە دەرهێنرا بە هاوكۆڵكەی سپێرمان کە بریتی بوو لە ( 0،86 )، پاشان بە هاوكێشەی (جتمان) هاوتاكرا و بەهاكەی بوو بە ( ٠,٩١) ،هەروەها هاوكۆڵكەی پەیوەندی پێرسۆن بەکارهێنرا بۆ پێوەری گەشەپێدانی ئارەزوو كە بەهای بریتی بوو لە ( 0،83 ). لەدوای جێبەجێكردنی ئەزموونەكە دەركەوت كە جیاوازی بەڵگەداری ئاماری هەیە لەنێوان نمرەكانی هەردوو گروپی ئەزموونی و كۆنتڕڵكراودا لەتاقیكردنەوەی دەستكەوتی خوێندن و گەشەكردنی ئارەزوویان بەرەو بابەتە كۆمەڵایەتیەكان لە بەرژەوەندی گروپی ئەزموونی ، بەم ئەنجامەش سەركەوتوویی و كاریگەری ستراتیجی شەشپاڵوە ڕەنگاوڕەنگەكان دەركەوت لەسەر هەردوو گۆڕاوی پاشكۆ. لەكۆتاییدا كۆمەڵێك پێشنیاز و ڕاسپاردە خرایەڕوو بۆ پاڵپشتیكردن لە توێژینەوەكانی داهاتوو .

ئه‌ركه‌كانى وه‌سف له‌ دەقی واڵای (یاده‌وه‌رى پاسكیلێكى كه‌ركوكى)ى (شێركۆ بێكه‌س)دا

نه‌شمیل محمد علی؛ دیار فایه‌ق مه‌جید

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 358-370

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-23

پوخته‌

ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌ ناونیشانى: ئه‌ركه‌كانى وه‌سف له‌ دەقی واڵای (یاده‌وه‌رى پاسكیلێكى ... زیاتر بخوێنەوە ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌ ناونیشانى: ئه‌ركه‌كانى وه‌سف له‌ دەقی واڵای (یاده‌وه‌رى پاسكیلێكى كه‌ركوكى)ى (شێركۆ بێكه‌س) دایە، هه‌وڵێكه‌ بۆ ده‌رخستنى گرنگى ئه‌ركه‌كانى وه‌سف له‌ ئەزموونی بەشێك لە هۆنراوەكانی شاعیردا. وه‌سف وه‌ك بنیادێكی هونه‌رى له‌ناو ڕە‌گه‌زه‌كانى گێڕانه‌وه‌ى ئه‌ده‌بیدا پێگه‌یه‌كى تایبه‌تى داگیركردووه، به‌ تایبه‌تیش له‌ نێو فەزای شیعردا، كە به‌ مه‌رجێكى پێویست داده‌نرێت بۆ داهێنانى شێوازى شیعريى تایبه‌ت به‌ شاعیر، ئه‌مه‌ش له‌ پێناو دروستكردنى پێوه‌ر و وێنه‌ى نوێ كه‌ واقیعێكى جیاواز له‌ دیدگاى شاعیر ده‌ربخات. (شێركۆ بێكه‌س) كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ ڕابەرانی شاعیره‌ هاوچه‌رخه‌كانى نێو ئه‌ده‌بى كوردى، له‌م بەرهەمەیدا بایه‌خ و بەهای تایبەت به‌م هونه‌ره‌ و ئه‌ركه‌كانى داوه، بەجۆرێك ئه‌و وه‌سفانه‌ى كه‌ به‌كاریهێناون هه‌ڵگرى زیاتر له‌ ئه‌ركێكن، ‌ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندى به‌ توانا و لێهاتووى شاعیره‌وه‌ هه‌یه‌ له‌ چۆنێتى مامەڵەكردن له‌گه‌ڵ كه‌ره‌سته‌كانى زماندا، به‌م هۆیه‌وه‌ توانیویه‌تى له‌ ڕێگه‌ى ئه‌و وه‌سفانه‌ى كه‌ ئه‌ركى جیاوازیان له‌ ده‌قه‌كه‌دا بینیوه‌، جوانى و ناوه‌رۆكێكى سرنجڕاكێش به‌ بەرهەمەكەی‌ ببه‌خشێت و، وا‌ لە خوێنه‌ر بكات چێژ له‌ده‌ق و جوانییه‌كانى ببینێت. توێژینەوەكە سه‌رباسێكى ماستەر نامەیە و تێیدا بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی ‌پشت بە بنەماكانی میتۆدی بنیادگه‌رى بەستراوە‌. توێژینەوەكە لە دوو بەشی سەرەكی پێكدێت، كە تێیدا تیشك خراوەتە سەر چەمك و پێناسەی وەسف و شیكردنەوە و ڕاڤەكردنی ئەركەكانی وەسف لە چوارچێوەی دەقی واڵای(یاده‌وه‌رى پاسكیلێكى كه‌ركوكى). یەكێك لە گرنگترین ئەو ئەنجامانەی توێژینەكە بەدەستی هێناوە، ئەوەیە له‌ نێو ئه‌م ده‌قه‌دا زیاتر له‌ ئه‌ركێك ده‌بینرێت، وه‌كو ئه‌ركى: (جوانكارى و ڕازاندنه‌وه، ڕاڤه‌یى و لێكدانه‌وه، گێڕانه‌وه‌یى و وێنایى) له‌ نێو ئه‌م ئه‌ركانەشدا، ئەركی گێڕانه‌وه‌یى پانتاییه‌كى فراوانى له‌ نێو ده‌قه‌كه‌دا داگیركردووه و شاعیر گرنگییه‌كى زیاتری پێيداوه‌.

بەربەستە نازمانییەکانی ئاخاوتنی کوردی لە چوارچێوەی تێۆری درکپێکردندا

شۆخان جمال حەمە ڕەشید؛ سۆزان سه‌عدوڵڵا عەبدولغەنی

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 371-387

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-24

پوخته‌

پوختە:زمان وەک ئامرازێکی بنەڕەتی پەیوەندی، نەک تەنها ئامرازێکە بۆ گەیاندنی زانیاری، بەڵکو ڕێگایەکی ... زیاتر بخوێنەوە پوختە:زمان وەک ئامرازێکی بنەڕەتی پەیوەندی، نەک تەنها ئامرازێکە بۆ گەیاندنی زانیاری، بەڵکو ڕێگایەکی سەرەکییە بۆ دەربڕینی بیروڕا، هەست و سۆز، و دامەزراندنی پەیوەندیی کۆمەڵایەتی لە نێوان تاکەکانی کۆمەڵگادا. لە کۆمەڵگای سەردەمیدا، کە بە فرەزمانی و فرەکلتوری تایبەتمەندە، دیاردەی بەربەستە نازمانییەکان وەک یەکێک لە گرنگترین ئاستەنگەکانی پەیوەندیی کاریگەر سەریهەڵداوە، بۆیە ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (بەربەستە نازمانییەکانی ئاخاوتنی کوردی لە چوارچێوەی تیۆریی درکپێکردندا)، لە چوارچێوەی تیۆریی کۆمەڵایەتی زمانەوانی و درکپێکردن لە بەربەستەکانی پەیوەندیکردن لە ئاخاوتنی کوردیدا دەکۆڵێتەوە، باس لەوە دەکات، کە چۆن پۆلەکانی کۆزمانەوانی، ڕێگری لە لێکتێگەیشتنی تاکەکان دەکەن و گرفت بۆ پەیوەندییەکان دروستدەکەن. توێژینەوەکە سوود لە تیۆریی درکپێکردن وەردەگرێت، کە بۆ لێکدانەوەی دەربڕاوەکان پشت بە کۆزانیاری ئاوەزی تاکەکان دەبەستێت، بە پێی کات و کەس و شوێن و لایەنی دەروونی تاک جۆری بەربەستەکان دەگۆڕێت، ئەم بەربەستانە گرفتی گەورە لە پەیوەندییەکاندا دروستدەکەن و هەندێکات تێنەگەیشتنەکان سەردەکێشێت بۆ کێشەی گەورەتر، لەم توێژینەوەیەدا بەڕوونی و بە وردی کار لەسەر بەربەستی نازمانی یان کۆزمانەوانی کراوە، کە چۆن (تەمەن ، پلەوپایەی کۆمەڵایەتی، پیشە، کلتور و ئاین )، دەبنە بەربەست بۆ پەیوەندییەکان و لە لای ئاوەزی هەرتاکێکی کۆمەڵگەی کوردی چۆن دەربڕاوەکانی ئەو لایەنانە شیدەکرێتەوەو چۆن بە پێی دەوروبەر بەربەست دروست دەکەن و دەبنە هۆی تێکچوونی پەیوەندییەکان.کلیلە وشەکان: ( بەربەست، ئاوەز، تێگەیشتن، درکپێکردن ، کۆزمانەوانی).

کاریگەریی بەکارهێنانی ستراتیجی خانەکانی فێربوون لەسەر دەستکەوت و گەشەپێدانی بیرکردنەوەی ئەرێنی لای خوێندکارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی لە بابەتە کۆمەڵایەتییەکان

ڕێبوار عزیز دەروێش کاکە برا؛ شێرزاد علی احمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 388-407

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-25

پوخته‌

ئامانج لەم توێژینەوەیە بریتی بوو لە زانینی کاریگەری بەکارهێنانی ستراتیجی خانەکانی فێربوون لەسەر دەستکەوت ... زیاتر بخوێنەوە ئامانج لەم توێژینەوەیە بریتی بوو لە زانینی کاریگەری بەکارهێنانی ستراتیجی خانەکانی فێربوون لەسەر دەستکەوت و گەشەپێدانی بیرکردنەوەی ئەرێنی لای خوێندکارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی لە بابەتە کۆمەڵایەتیيەکاندا.توێژەر پشتی بە دیزاینی نیمچە ئەزموونی بەست بۆ هاوسەنگکردنی هەردوو گروپی توێژینەوەکە، گروپی ئەزموونی بەپێی ستراتیجی خانەکانی فێربوون وانەیان پێ دەگوترایەوە، گروپی کۆنترۆڵکراو بەرێگای ئاسایی هەمان بابەتیان پێ دەگوترایەوە.کۆمەڵگەی توێژینەوەکە بریتیبوو لە خوێندکارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی لەناوەندی شاری دەربەندیخان بۆ ساڵی خوێندنی (2024-2025)، بژاردەی توێژینەوەکە بریتی بوو لە (44) خوێندکار، بۆ توێژینەوەکە دوو ئامراز بەکارهێنراوە، یەکەم: تاقیکردنەوەی دەستکەوتی خوێندن، کە بریتی بوو لە (40) بڕگەی پرسیاری لە جۆری هەڵبژاردن لە چەند دانەیەک بەپێی سێ ئاست (بیرهێنانەوە، تێگەشتن، جێبەجێکردن) لە ئاستەکانی پۆلێنی بلوم. دووەم: پێوەری بیرکردنەوەی ئەرێنی، پێکهاتبوو لە (38) بڕگە.دوای ئەنجامدانی ئەزمونەکەو تەواوبوونی و کۆکردنەوەی داتا، توێژەر هەستاوە بە ئەنجامدانی تاقیکردنەوەو شیکارکردنی ئاماری لەسەر داتا بەدەستهاتووەکان لەڕێگەی بەرنامەی هەگبەی ئاماری (SPSS) لە کۆتاییدا گەیشتە ئەم دەرئەنجامانەی خوارەوە ١-بەکارهێنانی ستراتیجی خانەکانی فێربوون لە وانەوتنەوەی مێژوودا بۆ خوێندکارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی کاریگەری کارا و بەرچاوی هەبووە لەسەر دەستکەوتی خوێندکاران بەراورد بە رێگای ئاسایی.٢- بەکارهێنانی ستراتیجی خانەکانی فێربوون لە وانە وتنەوەی بابەتی مێژوودا بۆ خوێندکارانی پۆلی هەشتەمی بنەڕەتی کاریگەری کارا و بەرچاوی هەبووە لەسەر گەشەپێدانی بیرکردنەوەی ئەرێنی بەراورد بە ڕێگای ئاسایی.

زمانی شیعری لە شیعرەکانی (ئارام ساڵح)دا

ڕەنج قوباد سابیر؛ ڕۆژگار محمد سابیر

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 408-419

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-26

پوخته‌

زمانی شیعری دیارترین لایەنی ئیستاتیکایە لە شیعرەکانی (ئارام ساڵح)دا، هەر بۆیەش ئەم توێژینەوەیە تایبەتە ... زیاتر بخوێنەوە زمانی شیعری دیارترین لایەنی ئیستاتیکایە لە شیعرەکانی (ئارام ساڵح)دا، هەر بۆیەش ئەم توێژینەوەیە تایبەتە بەم بابەتە. کە تێیدا سەرەتا باسی زمانمان کردووە بەشێوەیەکی گشتی، پاشان هاتووینەتە سەر باسی لایەنێکی زمان کە ئەویش زمانی شیعرییە، لەوێدا زۆرترین بیروبۆچوون کە هێناومانەتەوە دەربارەی زمانی شیعری بیروبۆچوونی نووسەران و ئەدیبانی کوردە. پاشان هاتووینەتە سەر زمانی شیعری لە شیعرەکانی (ئارام ساڵح)دا، کە تێیدا باس لە زمانی شیعرەکانی شاعیر کراوە بە نموونەی دەقی شیعری وەک: لایەنی سوود وەرگرتن لە شێوەزاری ناوچەیی، بەکارهێنانی وشەی بێگانە، پشتبەستن بە وشەی ڕەسەنی کوردی، کوردی پەتی نووسین، خۆبەدوورگرتنی شاعیر لە داتاشینی وشە، کورت و پوخت نووسینی دەقی شیعری، خستنەڕووی زۆرترین بیرو بابەت و جوانی بە کەمترین وشە لە لایەن شاعیرەوە. هەروەها دواتر هاتووینەتە سەر باسی لادانی زمان لە شیعرەکانی شاعیردا بە هەموو ئاستەکانیەوە وەک: دەنگسازی، وشەسازی، ڕستەسازی و واتاسازی، هەموو ئەمانەش نموونەی شیعریان بۆ هێندراوەتەوە. هەروەها توانا و لێهاتوویی شاعیر لە هەڵبژاردنی وشەی گونجاو بۆ شوێنی گونجاو و یاریکردن بە وشە، یەکێکی ترە لە سیماکانی زمانی شیعرەکانی شاعیر. لە کۆتاییشدا ئەو ئەنجامانە خراونەتە ڕوو کە لە توێژینەوەکە پێی گەیشتووین.

خه‌مڵاندنی قه‌باره‌ی ئاوی ڕۆیشتووی سه‌ر زه‌وی له‌ ئاوزێڵی دۆڵی تازه‌دێ به‌ به‌كارهێنانی میتۆدی(SCS-CN)

ژیله‌ پاڵانی؛ خلیل كریم محمد

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 420-431

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-27

پوخته‌

توێژینه‌وه‌یه له‌ بواری ‌خه‌مڵاندنی قه‌باره‌ی ئاوی ڕۆیشتووی سه‌ر زه‌وی به‌ به‌كارهێنانی میتۆدی(SCS-CN) ... زیاتر بخوێنەوە توێژینه‌وه‌یه له‌ بواری ‌خه‌مڵاندنی قه‌باره‌ی ئاوی ڕۆیشتووی سه‌ر زه‌وی به‌ به‌كارهێنانی میتۆدی(SCS-CN) له‌ ئاوزێڵی دۆڵی تازه‌دێ كراوه‌، تێیدا پشت به‌ستراوه‌ به‌ فایلی مۆدێلی به‌رزی و نزمی (DEM-12.5m)ی ناوچه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ به‌ستراوه‌، و به‌ پرۆگرامی سیسته‌می زانیارییه‌ جوگرافییه‌كان (Arc Map GIS 10.8)شیكردنه‌وه‌ی بۆ كراوه‌ ، ئاوزێڵی دۆڵی تازه‌دێ ئاوه‌زێڵی دۆڵی تازه‌دێ ده‌كه‌وێته‌ ئیداره‌ی گه‌رمیان له‌ ناوچه‌ی نیمچه‌ شاخاوی له‌ باشوری ڕۆژهه‌ڵاتی هه‌رێمی كوردستان له‌ باكوریه‌وه‌ ئاوه‌زێڵی عیسایی و له‌ باشورییه‌وه‌ ئاوه‌زێڵی سه‌ید خلیل له‌ باكوری ڕۆژهه‌ڵاته‌وه‌ واتا به‌شی سه‌ره‌وه‌ی ئاوه‌زێڵه‌كه‌ هاوسنوره‌ له‌گه‌ڵ ئاوه‌زێڵی قه‌ره‌چێل ئاوه‌زێڵه‌كه‌ له‌ پله‌ی شه‌شه‌مدا ده‌ڕژێته‌ ڕووباری سیروانه‌وه‌، ئامانج له‌م توێژینه‌وه‌یه‌ ‌خه‌مڵاندنی قه‌باره‌ی ئاوی ڕۆیشتووی سه‌ر زه‌وی له‌ ئاوزێڵی دۆڵی تازه‌دێ، و به‌ به‌كارهێنانی میتۆدی(SCS-CN)، به‌مه‌به‌ستی پێوانی ئاوی ڕۆیشتووی سه‌ر زه‌وی بە لەبەرچاوگرتنی جۆری بەكارهێنان و ڕووپۆشی زەوی و شێداری خاك و بارانبارین، توێژینه‌وه‌كه‌ گه‌یشته‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه‌ ناوه‌ندی زیاده‌ی ئاوی بۆ ماوه‌ی وه‌رگیراو (164.76)ملم بووه‌، به‌مه‌ش ناوه‌ندی به‌های هه‌ریه‌كه‌ له‌ (S) و (Ia) ئه‌كاته‌ (6.25) ه‌ (1.25) دوابه‌دوای یه‌ك، بڕێكی كه‌می ئاوی باران به‌ كرداری به‌هه‌ڵمبوون و داچۆڕان له‌ ده‌ست ده‌چێت ، هه‌روه‌ها تێكڕایی داهاتی ئاویی ساڵانه‌ی ئاوه‌زێڵه‌كه‌ له‌ ماوه‌ی وه‌رگیراودا ئه‌كاته‌ (8004766.26)م3، ئه‌م بڕه‌ ئاوه‌ش گونجاوه‌ بۆ مه‌به‌ستی په‌ره‌پێدان و، ئه‌كرێت له‌ڕێگه‌ی به‌نداوه‌وه‌ دروێنه‌ی ئاوی باران بكرێت له‌ ئاوه‌زێڵه‌كه‌دا.

هونەری گفتوگۆ لە ڕۆمانی (كەشتيی فریشتەكان)ی بەختیار عەلی-دا.

کۆیان هەژار علی؛ عطا ڕەشید حسێن

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 332-446

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-28

پوخته‌

گفتوگۆ وەک پرۆسەیەکی پەیوەندی کردن وەک چۆن ڕۆڵێکی گرنگ لە ژیانی ڕۆژانەی مرۆڤدا دەبینێت و دەبێتە هۆی ... زیاتر بخوێنەوە گفتوگۆ وەک پرۆسەیەکی پەیوەندی کردن وەک چۆن ڕۆڵێکی گرنگ لە ژیانی ڕۆژانەی مرۆڤدا دەبینێت و دەبێتە هۆی مانەوە و بەردەوامی دان بە پەیوەندییەکان، لە هەمان کاتیشدا ڕەگەزێکی گرنگی بونیادنانی دەقی ئەدەبییە، جگە لەوەی گفتوگۆ واقعیەتێک بە بەرهەمی ئەدەبی دەبەخشێت هۆکارێکیشە بۆ ئەوەی کەسایەتییەکان واقعی نیشان بدات. لەبەر ئەوەی هونەری گفتوگۆ ڕۆڵێکی گرنگی لە بنیاتنانی دەقی گێڕانه‌وه‌به‌ندیدا هه‌یه‌، بەتایبەتى له‌ ده‌قی ڕۆماندا، به‌وپێیه‌ی كه‌ به‌شداریی له‌ ناساندنی كاره‌كته‌ردا ده‌كات له‌ڕووی ده‌رخستنی تایبەتمەندییە جەستەیی، دەروونی و هه‌روه‌ها ڕەفتار و بارى کۆمەڵایەتیيان نیشان دەدات. بە واتایەكی دیكە نووسەر لە ڕێی دیالۆگەوە دەتوانێت سەرجەم بارە دەروونیی و هەڵوێستی کۆمەڵایەتی و سیاسی و فیکری و ئایینی کارەکتەرمان پێ بناسێنێت. لەم توێژینەوەیەدا هەوڵدراوە جۆرەكانی گفتوگۆ لە ڕۆمانی كەشتيی فریشتەكانی بەختیار عەلیدا لێكبدرێتەوە و جۆری گفتوگۆی كارەكتەرەكان دەستنیشان بكرێن، چونکە گفتوگۆ یەکێکە لە کۆڵەکە سەرەکی و بنچینەییەکانی چنینی ڕووداوەکان لە ڕۆماندا.ئەنجامی توێژینەوەكە دەری دەخات، نووسەر لەپێناو بەرهەمهێنانی دەقێكی ئەدەبیی بەرزدا، سود لە هەرسێ جۆرەكەی گفتوگۆ (ڕاستەوخۆ، ناڕاستەوخۆ، بێدەنگ) وەردەگرێت، تا لەو ڕێگەوە پەیامی خۆی بە خوێنەر بگەیەنێت.

كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى و په‌يوه‌ندى به‌ كۆنترۆڵكردنى هه‌ڵچوونى لاى خويندكارانى به‌شى باخچه‌ى منداڵان له‌ زانكۆكانى هه‌رێمى كوردستان

سۆما ابراهیم

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 447-459

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-29

پوخته‌

توێژينه‌وه‌كه‌ى ئێستا ئه‌نجامدرا به‌ئامانجى دۆزينه‌وه‌ى په‌يوه‌ندى له‌نێوان كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى ... زیاتر بخوێنەوە توێژينه‌وه‌كه‌ى ئێستا ئه‌نجامدرا به‌ئامانجى دۆزينه‌وه‌ى په‌يوه‌ندى له‌نێوان كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى وكۆنترۆلكردنى هه‌ڵچوونى لاى خوێندكارانى به‌شى باخچه‌ى منداڵان له‌ زانكۆكانى هه‌رێمى كوردستان. ئامانجێكى ديكى توێژينه‌وه‌كه‌ زانينى ئاستى هه‌ر يه‌ك له‌ گۆڕاوه‌كانى توێژينه‌وه‌كه‌ بوو لاى خوێندكارانى به‌شى باخچه‌ى منداڵان. جگه‌ له‌وه‌ش تويژه‌ر هه‌وڵيدا جياوازى له‌ هه‌ريه‌ك له‌گۆڕاوه‌كانى توێژينه‌وه‌كه‌ به‌پێى گۆڕاوى قۆناغى (يه‌كه‌م، چواره‌م) بدۆزێته‌وه‌. نموونه‌ى توێژينه‌وه‌كه‌ پێكهات له‌ (417) خوێندكار له‌به‌شى باخچه‌ى منداڵان. دواى ئه‌نجامدانى چه‌ند تايبه‌تمه‌ندييه‌كى سايكۆمه‌ترى توێژه‌ر هه‌ستا به‌ ئاماده‌كردنى دوو پێوه‌ر بۆ پێوانى هه‌ريه‌ك له‌ گۆڕاوى كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى و كۆنترۆڵكردنى هه‌ڵچوونى. له‌ ئه‌نجامى توێژينه‌وه‌كه‌دا ده‌ركه‌وت كه‌ ئاستى هه‌ريه‌ك له‌ گۆڕاوى كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى و كۆنترۆڵكردنى لاى نموونه‌ى توێژينه‌وه‌كه‌ به‌رزه‌. هه‌روه‌ها ده‌ركه‌وت كه‌ جياوازى ئامارى به‌ڵگه‌دار هه‌ڵچوونى به‌ ئاستى ئامارى به‌ڵگه‌دار (0.05) هه‌يه‌ له‌ كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى له‌نێوان قۆناغى يه‌كه‌م و چواره‌م، له‌به‌رژه‌وه‌ندى قۆناغى چواره‌م؛ به‌ڵام ئه‌م جياوازى ئامارى به‌ڵگه‌دار ده‌رنه‌كه‌وت له‌نێوان قۆناغى يه‌كه‌م وچواره‌م سه‌باره‌ت به‌ كۆنترۆڵكردنى هه‌ڵچوونى. دواتر له‌ ئه‌نجامى توێژينه‌وه‌كه‌دا ده‌ركه‌وت كه‌ په‌يوه‌ندييه‌كى به‌هێزى ڕاسته‌وانه‌ به‌ئاستى ئاماژه‌ى (0.01) له‌نێوان كارلێكى كۆمه‌ڵايه‌تى وكۆنترۆڵكردنى هه‌ڵچوونى هه‌يه‌. له‌ژێر ڕۆشنايى ئه‌نجامى تويژينه‌وه‌كه‌ توێژه‌ر كۆمه‌ڵێك ڕاسپارده‌ وپێشنيارى خسته‌ ڕوو.

شعر عبد الوهاب البياتي دراسة بنيوية تكوينية تحليلة

سولاف باجلان؛ رمضان محمود كريم

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 460-469

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-30

پوخته‌

يتناول هذا البحث ظاهرتي التشيؤ والاغتراب بوصفهما من أبرز الإشكاليات التي أنتجها التحوّل الاجتماعي ... زیاتر بخوێنەوە يتناول هذا البحث ظاهرتي التشيؤ والاغتراب بوصفهما من أبرز الإشكاليات التي أنتجها التحوّل الاجتماعي والاقتصادي والثقافي في المجتمعات الحديثة، ولا سيما في ظل صعود الرأسمالية وتفاقم علاقات الإنتاج. ويسعى البحث إلى تحليل هاتين الظاهرتين من منظور نقدي ـ فلسفي وأدبي ـ للكشف عن أبعادهما الإنسانية والوجودية، ولاسيما في التجارب الأدبية التي عكست هشاشة العلاقة بين الفرد والعالم المحيط به.يُعنى البحث أولاً بتأصيل مفهوم التشيؤ (الشيئية)، الذي يعني تحويل الإنسان إلى مجرد أداة أو سلعة داخل المنظومة الاجتماعية، إذ يفقد الفرد جوهره الإنساني تحت ضغط علاقات الإنتاج والسلطة والاستهلاك. أما مفهوم (الاغتراب)، فهو يعبّر عن شعور الإنسان بالانفصال عن ذاته وعن الآخرين والعالم، نتيجة فقدان المعنى الحقيقي للوجود ضمن منظومة قمعية أو مادية.ويستعرض البحث نماذج مختارة من النصوص الأدبية التي تجسدت فيها هاتان الظاهرتان، محللاً كيف عبّر الأدباء عن الاغتراب الوجودي أو النفسي أو الاجتماعي، وكذلك عن فقدان الذات وتحول الإنسان إلى “شيء” مغترب عن ذاته وعن قيمه. كما يسلط البحث الضوء على العلاقة بين التشيؤ والاغتراب من حيث التداخل والتكامل في إضعاف إنسانية الإنسان وتجريده من حريته.ويخلص البحث إلى أن الأدب، بوصفه مرآة للواقع، يمثل أداة مقاومة ثقافية تعرّي هذه الظواهر وتمنحها صوتاً في وجه الصمت الاجتماعي و التشيؤ الجماعي.

لێکەوتە یاسایی وسیاسییەکانی هەندێک لەبڕیارەکانی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لەسەر هەرێمی کوردستان

یاسین ئاشوور جوهر؛ دلشاد علی محمود

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 470-486

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-31

پوخته‌

دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لەم چەند ساڵەی دوایدا رۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە یەکلایکردنەوەی زۆرێک لەو پرسە ... زیاتر بخوێنەوە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لەم چەند ساڵەی دوایدا رۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە یەکلایکردنەوەی زۆرێک لەو پرسە دەستورییانەی دەخرێنە بەردەستی. ئەوەی تایبەت بەهەرێمی کوردستان: دادگاکە رۆڵی سەرەکی بینیوە لەچارەسەرکردنی هەندێک لەو دۆسییە گرنگانەی کە لەنێوان حکومەتی عێراقی فیدراڵ وهەرێمی کوردستان هەبوون، لەوانە بڕیاردان لەسەر نادەستوری بوونی یاسای یاسای ژمارە (٢٢) ساڵی (٢٠٠٧) نەوت و غازی هەرێمی کوردستان، هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێم لەگەڵ بڕیاری چارەسەرکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی زۆرێک مشتومڕی یاسایی و سیاسی بەدوای خۆیدا هێنا.ئەم توێژینەوە هەوڵێکە بۆ باسکردن و لێکدانەوەی لێکەوتەکانی ئەو بڕیارانە لەسەر هەرێمی کوردستان، دەرخستنی لایەنە یاسایی وسیاسییەکانی. توێژینەوەکە بەچەند ئەنجامێکی گرنگ گەیشتووە وەک نادەستوری بوونی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان ودەستوریبوونی بڕیارەکانی دیکەی. لەهەمان کاتیشدا توژینەوەکە چەند راسپارەدەیەکی خستوەتەروو وەک زوو پێکهانانی کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان و نەهێشتنی هەژموونی دەسەڵاتی جێبەجێکردن، ئەنجامدانی خێرایی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی بە بانکی کردنی (توطین) کردنی موچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان لەو بانکە فیدراڵییانەی کە باوەڕپێکراون، لەگەڵ گەڵاڵەکردنی گوتارێکی سیاسی کوردی شەفاف و راستگۆ لەنێوان هێزە سیاسییەکانی هەرێم و داڕشتنی سیاسەتێکی دروستی ئەوتۆ کە لەناو چوارچێوەی دەستوری عێراقیدا گەرەتی مافە رەواکانی گەلی کوردستان بکات.

حق الاجنبي في الدخول الى العراق والاخراج عنها

رامان مجید فقی

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 487-498

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-32

پوخته‌

لكل فرد الحق في ممارسة مختلف أشكال السلوك ضمن الحدود التي يحددها القانون، سواءً في بلده أو في دولة أخرى. ... زیاتر بخوێنەوە لكل فرد الحق في ممارسة مختلف أشكال السلوك ضمن الحدود التي يحددها القانون، سواءً في بلده أو في دولة أخرى. ونتيجةً لهذا السلوك، قد يكتسب الفرد حقوقًا معينة. قد تنشأ هذه الحقوق في بلد ما وتُطبّق في بلد آخر، مما يُؤدي إلى ما يُعرف بحقوق الأجانب. تختلف تشريعات الدول المختلفة باختلاف الوضع القانوني للأجانب. وبالتالي، بينما يتمتع المواطن بامتيازات وحقوق محددة ويلتزم بالتزامات معينة، قد لا يحق للأجنبي التمتع بنفس الحقوق أو الخضوع لنفس الواجبات. ويختلف مدى هذا التفاوت من دولة إلى أخرى. ولهذا السبب، تضع كل دولة قواعد تُطبق على الأجانب عند دخولهم أراضيها.عندما يعبر الناس حدود بلد آخر، فإنهم يدخلون في علاقة تُحددها قوانين ذلك البلد. تُشكّل هذه القواعد - التي وضعتها الحكومة المضيفة - كل جانب من جوانب تجربة الأجنبي، من لحظة وصوله إلى حياته اليومية في البلد الجديد. تُحدد القوانين الحقوق التي يمكن للزوار ممارستها، والحماية التي يتلقونها، والمسؤوليات التي يجب عليهم الالتزام بها. هذا يُنشئ نظامًا قانونيًا مزدوجًا في كل دولة: مجموعة قواعد تُطبق على مواطنيها، وأخرى على الضيوف الأجانب داخل حدودها. في أبسط صوره، يُحكم هذا النظام حريتان أساسيتان للأجانب: حق دخول البلاد، وحق مغادرتها متى شاءوا.

الأحكام الحديثية للألباني في كتابه( تمام المنة) - أحاديث الزكاة والترغيب في أدائها أنموذجاً- دراسة حديثية مقارنة

سامان محمود بيوياني؛ إبراهيم فتاح القره داغي

خول 1، ژماره‌ 1 ، گه‌لاوێژ 2025، لاپه‌ڕه‌ 499-510

https://doi.org/10.24271/ARN.2025.01-01-33

پوخته‌

يُعد محمد ناصرالدين الألباني من علماء الحديث المعاصرين، امتاز بكثرة تراثه العلمي وتحقيقاته قيمة في ... زیاتر بخوێنەوە

خول 1 (2025)

خول و ژماره‌: خول 1، ژماره‌ 1 - ژماره‌ی دوایی 2، گه‌لاوێژ 2025

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌