Document Type : Orginal Articles
Authors
1 Department of Geography, College of Humanities, Raperin University, Ranya, Sulaimani, Iraq
2 Department of Geography - College of Humanities - Raparin University - Kurdistan Region - Iraq
Abstract
Historical monuments are an important and valuable cultural resource, introducing us to our past civilization. At the same time, they are regarded as an important economic resource, as they can be invested in tourism activities to become a major source of revenue for the country's economy. Pishdar district in northeastern Sulaimani province in Iraqi Kurdistan Region, which is the study area, contains several important historical monuments. However, the risk of extinction is increasing day by day due to various human and environmental challenges. The most important human threats are urban sprawl, agricultural encroachment, economic infrastructure development, illegal excavation and theft of monuments, all of which contribute to the destruction of historical sites. In addition, environmental threats such as climate change, soil erosion and landslides further threaten these monuments.
The main objective of the study is to assess these risks and identify the main causes and extent of degradation of monuments, using a geographical perspective and propose sustainable strategies for the protection and development of historical heritage Sustainable tourism will be achieved through the integration and use of remote sensing science, geographic information systems and field surveys.
The study analyzes current conservation policies and highlights practical gaps in monument management. It also proposes a comprehensive approach that combines a stronger legal framework, community participation, and the use of advanced technologies such as remote sensing and digital documentation. In addition, combining historical heritage conservation with sustainable tourism development can provide an economic incentive for conservation.
The results of the study provide valuable insights for the preservation of historical monuments in Pishder. They also participate in global discussions on balancing cultural heritage preservation with sustainable regional tourism development
Keywords
Article Title [کوردی]
هەڵسەنگاندنی مەترسییە مرۆیی و ژینگەییەکان بۆ سەر شوێنەوارە مێژووییەکان لە قەزای پشدەر
Authors [کوردی]
- سه‌لام محمود ناصر 1
- محمد وتمان محمد 2
1 به‌شی جوگرافیا، كۆلێجی زانسته مرۆڤایه‌تیه‌كان، زانكۆی ڕاپه‌ڕین، ڕانیه، سلێمانی، عێراق
2 بەشی جوگرافیا - كۆلێژی زانستەمرۆڤایەتییەكان - زانكۆی ڕاپەڕین - هەرێمی كوردستان - عیراق
Abstract [کوردی]
شوێنه‌واره مێژوویه‌كان سه‌رچاوه‌یه‌كی كه‌لتوری گرنگ و به‌نرخن، ئاشنامان ده‌كه‌ن به شارستانیه‌تی ڕابڕدوومان. له‌هه‌مانكاتدا وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌كی ئابوری گرنگ سه‌یرده‌كرێن، به‌و پێیه‌ی ده‌توانرێت له بواری چالاكی گه‌شتوگوزار وه‌به‌ربهێنرێن ببن به‌سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی كۆكردنه‌وه‌ی داهات بۆ ئابووری وڵات. قه‌زای پشده‌ر له باكوری خۆرهه‌ڵاتی پارێزگای سلێمانی له هه‌رێمی كوردستانی عێراق، كه ناوچه‌ی توێژینه‌وه‌كه‌یه، چه‌ندین شوێنه‌واری گرنگی مێژووی له خۆده‌گرێت. به‌ڵام به‌هۆی چه‌ندین ئاڵانگاری مرۆیی و ژینگه‌یی ڕۆژ به‌ڕۆژ مه‌ترسی له ناوچوونیان زیاتر ده‌بێت. گرنگترین مه‌ترسیه مرۆییه‌كان بریتین له فراوانبوونی شارەکان، دەستدرێژی کشتوکاڵی، پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری و هەڵکەندنی نایاسایی و دزینی شوێنه‌واره‌كان، کە هەموو ئەمانە بەشدارن لە تێکچوونی شوێنە مێژووییەکان. سەرەڕای ئەوەش، مەترسییە ژینگەییەکانی وەک گۆڕانی کەشوهەوا، ڕاماڵینی خاک و داته‌پینی زه‌وی زیاتر ئەم شوێنەوارانە دەخاتە مەترسییەوە.
ئامانجی سه‌ره‌كی توێژینه‌وه‌كه بریتیه له هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م مه‌ترسیانه و ده‌ستنیشانكردنی هۆكاره سه‌ره‌كیه‌كان و ڕاده‌ی تێكچوونی شوێنه‌واره‌كان، به‌به‌كارهێنانی دیدێكی جوگرافی و پێشنیاركردنی ستراتیژی به‌رده‌وام بۆ پاراستنی میراته مێژوویه‌كان و په‌ره‌پێدانی به‌رده‌وامی گه‌شتوگوزار، ئه‌مه‌ش به یه‌كخستن و به‌كارهێنانی زانستی هه‌ستكردن له دووره‌وه و سیستمی زانیاریه جوگرافیه‌كان و ڕووپێوی مه‌یدانی دێته دی.
توێژینەوەکە سیاسەتەکانی پاراستنی ئێستا شیكردۆته‌وه و تیشکی خستۆته سەر کەلێنه پراکتیکەکانی بەڕێوەبردنی شوێنه‌واره‌كان. هه‌روه‌ها ڕێبازێکی گشتگیری پێشنیاركردووه کە چوارچێوەی یاسایی بەهێزتر، بەشداریکردنی کۆمەڵگا، و بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای پێشکەوتووی وەک هەستکردن لە دوورەوە و بەڵگەنامەی دیجیتاڵی تێکەڵ كردووه. جگە لەوەش، تێکەڵکردنی پاراستنی میراته مێژوویه‌كان لەگەڵ گەشەپێدانی گەشتیاری بەردەوام دەتوانێت هاندانێکی ئابووری بۆ پاراستن دابین بکات.
ئەنجامه‌كانی توێژینەوەكه تێڕوانینێکی بەنرخ پێشکەش ده‌كه‌ن بۆ پاراستنی شوێنەوارە مێژووییەکانی پشدەر. هه‌روه‌ها به‌شدارده‌بن لە گفتوگۆ جیهانییەکان سەبارەت بە هاوسەنگکردنی پاراستنی میراتی کولتووری لەگەڵ گەشەپێدانی بەردەوامی گه‌شتوگوزاری ناوچەیی.
Keywords [کوردی]
- چالاكی گه‌شتوگوزار
- ئاڵانگاری مرۆیی
- ئاڵانگاری ژینگه‌یی
- میراته مێژوویه‌كان
- په‌ره‌پێدانی به‌رده‌وام
)